Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis

Nederlandse Rode Kruis, Den Haag 

http://www.rodekruis.nl/Content/Nationale_Hulp/Oorlogsarchief

Geen toegang

Anders

Er bestaat een plaatsingslijst van het archief. De bestanden worden echter niet per dossier beschreven, maar per bestand. Een nadere toegang ontbreekt voor veruit de meeste bestanden.

Op het ogenblik wordt gewerkt aan het ordenen van het archief en het toegankelijk maken middels een inventaris. Het archief van de afdeling Oorlogsnazorg zal op termijn in beheer worden overgedragen aan het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.

Er bestaan twee overkoepelende indices op het archief. Dit zijn de Centrale Europese Cartotheek en de Centrale Indische Cartotheek. Beide indices bevatten indexkaarten die verwijzen naar de Europese en Indische persoonsdossiers en correspondentie. De CIC en CEC zijn gedigitaliseerd.

Ruim 1300 meter. Na inventarisatie zal de omvang van het archief verminderd zijn vanwege de vernietiging van daarvoor in aanmerking komende bescheiden.

Alfabetisch

Chronologisch

Numeriek

Thematisch

foto

microfiche

papier

Een aantal archiefbestanden is inmiddels gedigitaliseerd.

• Centrale Indische Cartotheek (CIC)
• Centrale Europese Cartotheek (CEC)
• De cartotheek van de Joodsche Raad
• Bootlijsten betreffende Nederlands-Indië
• Tjimahi-cartotheek
• OR-formulieren (Opgaven Representanten)
• ABC-cartotheek

beperkte openbaarheid

niet openbaar

Het archief is niet openbaar. Inzage in het eigen persoonsdossier is wel mogelijk. Inzage in of informatie uit het dossier van een nog levend familielid, is alleen mogelijk met de schriftelijke toestemming van de betrokken persoon vanwege de privacy.

In voorkomende gevallen kan medewerking worden verleend aan wetenschappelijk onderzoek. Er dient daartoe een schriftelijk verzoek ingediend te worden gericht aan het hoofd van de afdeling. In dit verzoek moet de vraagstelling en het onderzoek beschreven worden en vermeld worden in welk kader het onderzoek wordt verricht (afstudeerscriptie, artikel, promotie, et cetera).

Als de toestemming wordt verleend, zal de onderzoeker een archiefverklaring moeten tekenen om toegang te verkrijgen tot de gegevens. Het onderzoek zal worden begeleid door één van de behandelaars van de afdeling.

Bij het bombardement op 3 maart 1945 op Den Haag is het grootste gedeelte van het archief van het Informatiebureau vernietigd. Archief uit de oorlogsperiode is dus haast niet meer aanwezig. Lijsten van de in Japans krijgsgevangenschap verkerende militairen waren elders opgeslagen en doorstonden de oorlog.

Het archief van het informatiebureau/de afdeling Oorlogsnazorg is een bijzonder archief. Zowel qua inhoud als qua vorm. Het archief van de afdeling Oorlogsnazorg is echter niet goed toegankelijk. Momenteel (2009) wordt het archief geïnventariseerd om een beter overzicht te krijgen van de aanwezige bestanden en het meer toegankelijk te maken.

Archief

Er is weinig materiaal van het Informatiebureau uit de oorlog bewaard gebleven, doordat bij het bombardement op Den Haag begin maart 1945 het grootste deel van het archief verloren is gegaan. Na de oorlog werd het archief opnieuw opgebouwd. Het archief bestaat uit drie soorten archief. Archief dat is ontstaan bij het uitoefenen van de taken; (delen van) archieven van instellingen die tijdens de oorlog actief waren; en ten derde archieven van andere opsporingsorganisaties die verkregen werden na de centralisatie van het opsporingswerk bij het Informatiebureau. Een goed voorbeeld van 'oorlogarchieven' is het Kreismateriaal dat na de oorlog uit Duitsland via de International Tracing Service is ontvangen. Het materiaal bevat medische gegevens, ziekenfondsgegevens en gegevens van verschillende gemeenten. Daarnaast heeft het Informatiebureau delen van de administratie van de kampen Vught, Westerbork en Amersfoort verkregen. Met behulp van onder andere dit materiaal kon het lot van vermisten bepaald worden.

Van de volgende bureaus die zich bezig hielden met de opsporing van vermiste personen en de informatieverstrekking hierover zijn de archieven en meestal ook de opsporingstaak overgenomen:

• Bureau Evacuerings-, Repatriërings- en Verzorging van Oorlogsslachtofferszaken
• Regeringscommissariaat voor Repatriëring
• Afwikkelingsbureau Concentratiekampen
• Bureau Ex-Politieke Gevangenen Stichting 1940-1945
• Inlichtingenbureau ex-Politieke Gevangenen van de Plaatselijke Advies Raad der Illegaliteit (PARI)
• Volksherstel, afdeling Amsterdam
• Bureau Informatie en Opsporing van Nederlanders in Duitsland
• Nederlandse Informatiedienst Arbeiders Duitsland
• Gemeentelijk Inlichtingenbureau voor Joden te Westerbork
• Joodsche Coördinatie Commissie
• Centraal Registratiebureau voor Joden
• Opsporingsbureau Joodsche Personen te Amsterdam/afdeling Amsterdam van het Nederlandse Rode Kruis
• Centraal Informatiebureau te Eindhoven van het Nederlandse Rode Kruis
• London Committee of the Netherland Red Cross Society

Het grootste deel van het archief van de afdeling Oorlogsnazorg vormen de persoonsdossiers. Deze dossiers zijn aangemaakt naar aanleiding van de opsporing van vermisten en later ook in het kader van verificatiewerkzaamheden voor pensioen- en uitkeringsaanvragen. Vooral de oudste dossiers bevatten vaak ook origineel archiefmateriaal uit andere archiefbestanden. De belangrijkste toegangen op de persoonsdossiers zijn de Centrale Europese Cartotheek en de Centrale Indische Cartotheek. Beide zijn gedigitaliseerd.

Vernietiging

Er is door het Informatiebureau nooit een selectielijst vastgesteld of een goed vernietigingsbeleid opgezet aan de hand waarvan stukken uit het archief vernietigd konden worden. Duidelijk is wel dat er in de loop van de tijd delen van het archief zijn vernietigd. Niet altijd is duidelijk, wat, wanneer en waarom archiefstukken zijn vernietigd. Bij het inventariseren van het archief in 2009 is bepaald wat definitief bewaard moet worden en wat in aanmerking komt voor vernietiging (op termijn). Vooral stukken die elders permanent bewaard worden, worden door de afdeling Oorlogsnazorg niet bewaard. Dit betreft met name stukken inzake de verificatie van aanvragen in het kader van pensioen- en uitkeringen en schadeclaims van oorlogsgetroffenen. De verificatieaanvragen komen bij de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR) vandaan en de taak van het Informatiebureau was om de gegevens van de aanvragers van de pensioenen te verifiëren. De originele aanvraag plus de bevindingsrapporten van het Informatiebureau worden bewaard in de persoonsdossiers van de PUR. Deze persoonsdossiers zullen, na schoning, permanent bewaard worden. Ook verificatieformulieren die in het kader van CADSU-II zijn ontstaan en die reeds bewaard worden bij het Nationaal Archief, zullen vernietigd worden.

Ook andere bestanden waarvan de originelen bewaard worden bij andere organisaties komen voor vernietiging in aanmerking. Daarnaast worden nog een aantal stukken van ondergeschikt belang vernietigd.

Formats

Door de afdeling Oorlogsnazorg is een (voorlopig) archiefschema opgesteld dat als basis zal dienen voor de uiteindelijke inventaris. De taken die het Informatiebureau heeft uitgevoerd na de Tweede Wereldoorlog vormen de basis voor het archiefschema. De gedeponeerde archieven worden als zelfstandig onderdeel opgenomen in het archiefschema als verzamelingen van documentatie en gedeponeerde archieven.

Vanwege de omvang, de complexiteit, de matige toegankelijkheid en de waarde van dit archief is gekozen om aan het archief van de afdeling Oorlogsnazorg meerdere formats te wijden. Elke rubriek/taak van het archiefschema heeft een eigen format. Omdat het archiefschema een voorlopige toegang is, kunnen er nog wijzigingen optreden. Daardoor kan het zijn dat rubrieken in het archiefschema wijzigingen, worden verwijderd of worden toegevoegd in de loop van het inventarisatieproces. Hierdoor kan het zijn dat de formats niet meer overeen komen met het archiefschema/de inventaris. De formats bevatten een overzicht van wat voor soort dossiers zijn gevormd bij het uitoefenen van een specifiek taak en terug te vinden zijn in het archief.

• Algemeen/organisatie.
• Persoonsdossiers.
• Het behartigen van de belangen van getroffenen en hun verwanten tijdens de Tweede Wereldoorlog.
• Verstrekking van inlichtingen over repatriëring en evacuatie.
• Opsporen en vaststellen van het lot van vermiste personen.
• Verstrekking van inlichtingen over graven, identificatie en berging van oorlogsgetroffenen.
• Verstrekking van informatie over getroffenen aan betrokkenen.
• Het afhandelen van nalatenschappen.
• Onderzoek naar groepen getroffenen.
• Het verifiëren in het kader van diverse wettelijke regelingen.
• Verzamelingen van documentatie en gedeponeerde archieven in het kader van het verschaffen van context voor onderzoek naar de Tweede Wereldoorlog.
• Overige activiteiten die niet gerelateerd zijn aan de Tweede Wereldoorlog.
• Opstellen van overlijdensakten.
• Collectie Overeem.

Van de collectie Overeem wordt waarschijnlijk een aparte inventaris gemaakt. De Duitse akten zijn afkomstig van het Informatiebureau, maar zijn nu in bezit van het Centraal Bureau voor Genealogie. Bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie is een kopie van de Collectie Krijgsgevangenen Nederland aanwezig. De originele stukken bevinden zich bij de afdeling Oorlogsnazorg.

De algemene - niet-inhoudelijke - informatie wordt alleen beschreven in dit algemene format over het archief van het Informatiebureau. In de formats wordt een inhoudelijke analyse gegeven van de neerslag van een specifieke taak.

Het huidige archief van de afdeling Oorlogsnazorg is een gedeelte van het archief van het vroegere Informatiebureau. De archieven betreffende de andere activiteiten van het Informatiebureau, dat een bredere opdracht had dan de afdeling Oorlogsnazorg zijn overgedragen aan het concernarchief van het Nederlandse Rode Kruis. Dit betreft onder andere archiefbescheiden die gevormd zijn na de watersnoodramp en de oorlog in Korea.

• Informatie verkregen van drs. M. Bos, archivaris van de afdeling Oorlogsnazorg van het Nederlandse Rode Kruis en dr. M.-C. Engels, voormalig archivaris van de afdeling Oorlogsnazorg.
• Interne documenten van de afdeling Oorlogsnazorg.

papier

Het behartigen van de belangen van getroffenen en hun verwanten tijdens de Tweede Wereldoorlog, had vooral te maken met het verstrekken van informatie over vermiste personen. Het archief bevat dan ook materiaal over het geven van inlichtingen over gewonden en vermiste militairen en militairen in krijgsgevangenschap; stukken betreffende het verzenden van voedselpakketten en stukken betreffende het geven van sociale zorg aan achtergebleven gezinsleden van krijgsgevangen door afdelingen van het Nederlandse Rode Kruis.

Voor de uitvoering van de taken werd niet alleen archief gevormd, maar werden ook archieven afkomstig van organisaties die in de oorlog actief waren geweest (her-)gebruikt. Een goed voorbeeld hiervan is de cartotheek van de Joodsche Raad die met een heel ander doel was opgericht. Maar de informatie die hierin stond kon na de bevrijding wel helpen bij de opsporing van vermiste mensen of het doen van verificatieonderzoek in het kader van pensioenaanvragen.

Daarnaast kwam door de centralisatie van het opsporingswerk bij het Informatiebureau veel archieven en cartotheken van andere opsporingsinstanties bij het bureau van het Nederlandse Rode Kruis terecht. Deze bestanden werden soms als een geheel intact gelaten, maar het kon voorkomen dat de stukken geïncorporeerd werden in het archief van het Informatiebureau.

Deze gedeponeerde archieven en collecties hebben een grote verscheidenheid: van de Joodsche Raad-cartotheek en (delen van) kampadministraties tot oorlogsarchieven uit Duitsland (Kreismateriaal) en lijsten en cartotheken van andere opsporingsinstanties.

De afdeling Oorlogsnazorg van het Nederlandse Rode Kruis beheert deelarchieven van en collecties over:

• Documentatieverzameling betreffende kampen en gevangenissen. In deze verzameling zit origineel materiaal, reconstructiemateriaal en materiaal toegezonden door de International Tracing Service.
• Collectie Judendurchgangslager Westerbork. Zie ook een gedeelte van de aanwezige stukken over Kamp Westerbork www.kamparchieven.nl.
• Collectie Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort. Zie voor een gedeelte van de aanwezige stukken over Kamp Amersfoort www.kamparchieven.nl.
• Collectie Konzentrationslager Herzogenbusch. Zie voor een gedeelte van de aanwezige stukken over Kamp Vught www.kamparchieven.nl.
• Documentatieverzameling met medische gegevens afkomstig van de geallieerden.
• Gevangenissen Scheveningen en Utrecht (cartotheken en staten betreffende de gevangenen).
• Central Tracing Bureau (Kreismateriaal).
• Nederlandse Missie tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd - Netherlands Tracing Missions
• Joodsche Raad
• Afwikkelingsbureau Concentratiekampen
• Volksherstel Amsterdam
• Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie
• London Committee of the Netherland Red Cross Society
• Opsporingsbureau Joodsche Personen te Amsterdam/Afdeling Amsterdam van het Nederlandse Rode Kruis
• Nederlandse Rode Kruis, afdeling Maastricht
• Nederlandse Rode Kruis te Berlijn
• Gemeentelijk Inlichtingenbureau voor Joden te Westerbork
• Militair Gezag
• Regeringscommissaris voor repatriëring - Dienst der Repatrieering
• Japan, Tjimahi-cartotheek (gedigitaliseerd)
• Verenigde Staten van Amerika
• Internationale Rode Kruis in Genève
• Rode Kruis Australië

Naast deze bestanden, zijn er nog een aantal bestanden van andere organisaties en bestanden waarvan de stukken van diverse instellingen afkomstig zijn. Een voorbeeld van de laatste is de Centrale Documentatie (102 dozen). Dit belangrijke bestand bevat documentatie op onderwerp. Het bevat catalogi/archiefoverzichten, correspondentie met instellingen waarmee contacten werden onderhouden, informatie over belangrijke correspondentie, werkrapporten, boeken, etcetera.

De Afdeling Gravendienst van het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis werkte samen met de Gravendienst en de Dienst Identificatie en Berging (DIB) van het ministerie van Oorlog. De afdeling Gravendienst van het Informatiebureau verstrekte gegevens aan de DIB om tot identificatie van onbekende gesneuvelden te komen. De DIB stuurde op hun beurt de opgravings- en overbrengingsrapporten weer aan het Informatiebureau. Het archief bevat dan ook veel correspondentie tussen deze organisaties. Het Informatiebureau registreerde de graven, verstrekte informatie over grafliggingen en gaf inlichtingen over buitenlandse overleden militairen aan de Agence Centrale des Prisonniers de Guerre bij het Internationale Rode Kruis, de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge te Kassel en de Deutsche Dienststelle te Berlijn in. De meeste stoffelijke overschotten betroffen namelijk in Nederland gesneuvelde geallieerde of Duitse militairen. Daarnaast zijn er ook stukken betreffende omgekomen Nederlandse burgers en militairen, personen die gefusilleerd zijn; Nederlanders in Duitse krijgsdienst en geallieerde militairen.

Het archief bevat stukken betreffende de exhumatie en identificatie van stoffelijke overschotten, de overbrenging van stoffelijke overschotten naar begraafplaatsen of naar het land waar de overledene vandaan kwam; en stukken betreffende graflocaties. Verder bevat het een groot aantal ingekomen en minuten van uitgaande stukken van en aan (buitenlandse) instanties die zich ook bezig hielden met overleden militairen en krijgsgevangenen.

Het is niet helemaal duidelijk hoe de afdeling Gravendienst van het NRK stond ten opzichte van de Gravendienst en de DIB van het ministerie van Oorlog. Het kan zijn dat er personeel van het ministerie gedetacheerd was bij het Informatiebureau of andersom. Ook de taken overlapten gedeeltelijk tussen de drie - later twee - instanties.

Daarnaast bevat het archief correspondentie met de Gravendienst Zuid-West Pacific die verantwoordelijk was voor de opsporing en registratie van graven en de identificatie van de stoffelijke overschotten in Zuid-Oost Azië. Dit deel van het archief bevat stukken over de aanleg en het onderhoud van erevelden in Azië; en een namenlijst van Nederlanders die overleden zijn in Nederlands-Indië.

Tevens is een deel van de administratie van de Netherlands War Graves Registration te Japan tevens opgenomen in dit archiefbestand. De taak van deze organisatie was het opsporen en rapporteren van nadere gegevens in Japan omtrent in Japanse krijgsgevangenschap overleden Nederlandse onderdanen.

papier

Dit deel van het archief bevat een aantal series van ingekomen en/of minuten van uitgaande stukken betreffende het geven van informatie over vermiste personen. Het betreft zowel personen in Nederlands-Indië als Nederlanders in Europa. Informatieverzoeken over vermiste personen zijn ook terug te vinden onder de rubriek 'Het opsporen en vaststellen van het lot van personen'.

Het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis had zelf geen actieve rol in de repatriëring van Nederlandse displaced persons en (Indische) Nederlanders uit Nederlands-Indië. Wel was het een centraal informatiepunt waar betrokkenen inlichtingen konden krijgen over familieleden die werden gerepatrieerd. Bovendien ontving het Informatiebureau van andere instanties lijsten van repatrianten. Deze gegevens werden weer gepubliceerd of doorgegeven aan betrokkenen.

De archiefstukken bestaan dan ook voornamelijk uit repatriërings- en passagierslijsten en cartotheken en dan met name betreffende de repatriëring uit Nederlands-Indië. Daarnaast zijn er ook stukken aanwezig betreffende de repatriëring van Nederlanders vanuit de Sovjet-Unie. 

Het betreft niet alleen de repatriëring uit Nederlands-Indië na afloop van de bezetting, maar ook de repatriëring als gevolg van de bersiap en de dekolonisatieperiode.

papier

Het archief bevat een aantal registers en lijsten met opgaven van nalatenschappen van oorlogsslachtoffers. Dit betreft onder andere Britse RAF militairen en in Duitsland overledenen.  De stukken over de Britse RAF militairen hebben voornamelijk betrekking op aan het begin van de oorlog omgekomen piloten. Met opgave van: volgnummer, naam, datum van overlijden, plaats van overlijden, nalatenschappen, begraven te, nalatenschap afgegeven.

Daarnaast is er een overzicht uit 1954 van de bij het Informatiebureau berustende nalatenschappen, waarvan de eigenaar onbekend is en een cartotheek betreffende het teruggeven van voorwerpen en papieren aan rechthebbenden. Op de kaarten van de cartotheek werden persoonsgegevens vermeld en de nalatenschappen beschreven.

Thematisch

foto

papier

De opsporing cq. vaststelling van het lot van vermiste personen was één van de belangrijkste taken van het Informatiebureau. Een groot deel van het archief bestaat dan ook uit archiefmateriaal dat gevormd, ontvangen en verzameld was voor deze taak. De rubriek Opsporen en vaststellen van het lot van personen bevat een groot aantal lijsten, cartotheken en andere stukken met persoonsgegevens over vermisten, overledenen, (voormalig) gevangenen en teruggekeerden.

Deze rubriek is opgedeeld in Europa en Nederlands-Indië. Deze delen zijn weer onderverdeeld in een deel algemeen en een deel betreffende categorieën vermisten. De hoofdcategorie 'Europa' is (voorlopig) onderverdeeld in joden, dwangarbeiders, politieke gevangenen, kinderen, militairen in Nederlandse dienst en militairen in vreemde krijgsdienst. Bij Nederlands-Indië is een onderverdeling gemaakt naar burgers en militairen. Er zijn ook beduidend minder stukken over de opsporing in Nederlands-Indië dan over de opsporing in Europa. Dit komt voornamelijk doordat het Informatiebureau voor slechts een klein deel betrokken was bij de opsporing in Azië. De werkzaamheden van het Informatiebureau betreffende Nederlands-Indië bestonden voornamelijk aan het doorgeven van informatie aan familie van vermiste personen, verkregen uit Nederlands-Indië en omliggende landen.

Het algemene gedeelte van 'Europa' bestaat uit stukken over personen die niet in een specifieke categorie zijn ondergebracht of waarvan het materiaal meerdere categorieën omvat, waaronder

• Ingekomen brieven betreffende verzoeken om inlichtingen.
• Correspondentie van verschillende afdelingen van het Informatiebureau.
• Correspondentie met diverse opsporingsinstanties, zoals het Comité International de la Croix Rouge in Genève, de Nederlandse Missie tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd en de International Tracing Service te Arolsen.
• Foto's van vermiste Nederlanders.
• Cartotheek met persoonsgegevens van Nederlanders die tijdens de oorlog veroordeeld zijn.
• Cartotheken betreffende personen die geïnterneerd zijn geweest in concentratiekampen, waaronder Dachau, Ravensbrück, Auschwitz, Sachsenhausen, Buchenwald en Bergen-Belsen. Het betreft hier zowel cartotheken van overledenen als overlevenden van de kampen.
• Cartotheek met persoonsgegevens betreffende personen die in gevangenissen hebben gezeten.
• Cartotheek met persoonsgegevens vermiste personen.
• Lijsten met namen van teruggekeerden en omgekomen (politieke) gevangenen. Deze lijsten zijn meestal opgesteld door andere opsporingsinstanties.

Joden:

• Ingekomen stukken met verzoeken om inlichtingen en betreffende de opsporing van joden.
• Cartotheken met persoonsgegevens van vermiste en overleden joden en van joden die de oorlog hebben overleefd, samengesteld door de afdeling J van het Informatiebureau en andere opsporingsinstanties.
• Lijsten met gegevens van joodse personen die zijn teruggekeerd uit gevangenschap en van joden die de oorlog niet overleefd hebben. Deze lijsten zijn samengesteld door diverse opsporingsinstanties, waaronder het Informatiebureau.
• Lijsten met representanten van de verschillende transporten vanuit Westerbork.

Dwangarbeiders:

• Cartotheek betreffende de dwangarbeiders die verbleven in kamp Rees.

Politieke gevangenen:

• Lijsten van vermiste en in Duitsland verblijvende politieke gevangenen.
• Ingekomen brieven en afschriften van uitgaande brieven van de afdeling E, verantwoordelijk voor de opsporing van politieke gevangenen

Kinderen:

• Stukken betreffende het opsporen (childtracing) en repatriëren van kinderen door de afdeling Child Care and Repatriation van het Nederlandse Rode Kruis.
• Cartotheek met persoonsgegevens van gezochte en gerepatrieerde kinderen.

De rubriek Militairen in buitenlandse/vreemde krijgsdienst bevat zowel stukken over de opsporing van Nederlanders in vreemde krijgsdienst als van buitenlandse militairen:

• Stukken betreffende de opsporing van Nederlanders in vreemde (Duitse) krijgsdienst of in dienst van de SS.
• Stukken betreffende de opsporing van RAF en Amerikaanse piloten die zijn neergestort op Nederlands grondgebied.
• Alfabetische cartotheken van de Gravendienst betreffende Duitsers die in Nederland zijn gesneuveld en zijn herbegraven op de Duitse militaire begraafplaats Ysselsteyn.
• Lijsten met namen van vermiste Nederlanders in Duitse krijgsdienst.
• Diverse cartotheken van Nederlanders in Duitse dienst.

De hoofdrubriek 'Nederlands-Indië' betreft niet alleen stukken over personen die vermist zijn geraakt en/of overleden zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook tijdens de bersiapperiode. Het belangrijkste bestand is de Indische documentatie of Collectie Indische lijsten (166 dozen).  Dit bestand is de basiscollectie voor de CIC-cartotheek en bevat originelen, lijsten met namen van geïnterneerden, evacués en repatrianten - zowel burgers als krijgsgevangenen - in Nederlands-Indië. Het materiaal omvat de periode van de Japanse bezetting, de bersiap-periode en de dekolonisatieperiode. De namen zijn chronologisch geordend op jaar en datum van binnenkomst. Het bestand is ontstaan uit de werkzaamheden van de afdeling 1B van het Informatiebureau. Het gaat om drie collecties:

• Bevrijdingsberichten, ofwel telexen van het Amerikaanse War Department, met opgave van Nederlandse soldaten (naam, rang, gezondheidstoestand en kamp) die in krijgsgevangenkampen in Japan werden aangetroffen en bevrijd zijn;
• Zogenoemde E-lijsten van bevrijde burgergeïnterneerden (vermelding van naam en personalia) en D-lijsten van bevrijde krijgsgevangenen aangetroffen in kampen van Nederlands-Indië, Thailand, Birma en Siam (Thaikamp) en Malakka (Malaykamp);
• Overlijdens- en vermissingsberichten. De eerste lijsten kwamen enkele maanden na de capitulatie binnen. Mensen die niet direct konden worden teruggevonden in het kaartsysteem en in de stamboeken van de Departementen van Overzeese Gebiedsdelen en Marine werden op zogenoemde A-lijsten genoteerd.

    Daarnaast zijn er nog kleinere bestanden betreffende de opsporing in Nederlands-Indië:

• Lijst met namen van personen die in Tjimahi zijn overleden.
• Cartotheek en lijsten met namen van vermiste en gedode personen tijdens de bersiapperiode (V-lijsten).
• Cartotheken betreffende geïnterneerden in Nederlands-Indie, waaronder in het Sumatrakamp en in het Kampili.
• Cartotheken betreffende geïnterneerde Duitsers in Nederlands-Indië en gedeporteerd naar de 'Jodensavannah' in Suriname.
• Lijsten met krijgsgevangenen en burgergeïnterneerden in Nederlands-Indië.

Thematisch

papier

De volgende stukken bevinden zich in de rubrieken Algemeen en Organisatie.

• Algemeen
  
  • Jaarverslagen en andere periodieke verslagen van het Informatiebureau en zijn afdelingen
  • Briefwisseling: ingekomen en afschriften van uitgaande brieven afkomstig van (het secretariaat) van de directie van het Informatiebureau en de afdelingen van het Informatiebureau
• Organisatie
  
  • Taakverdeling tussen het Informatiebureau en andere organisaties
    
    • stukken over de centralisatie van het opsporingswerk bij het Informatiebureau
    • Stukken over de taakverdeling van verschillende opsporingsinstanties
    • Stukken over gehouden conferenties
  • Interne organisatie - procedures
    • Stukken over de werkwijze en het functioneren van het Informatiebureau
  • Personeel
  • Huisvesting
  • Archief- en documentatiebeheer.
    
    • Oude inventarissen en oude nadere toegangen
    • Stukken betreffende het archiefbeheer
    • Maand- en weekverslagen archief en cartotheken
    • Formulieren (niet ingevuld)
    • Registers op ingekomen en uitgaande stukken
    • Lijst van boeken aanwezig op het informatiebureau

papier

Individuele opsporing leverde na een aantal jaar geen positieve resultaten meer op. Door reconstructie van transporten naar concentratiekampen kon het lot worden vastgesteld van een gehele groep op een bepaald transport. In veel gevallen ging het om transporten van joden die bij aankomst in concentratiekampen gelijk vergast werden. Deze mensen werden niet eerst geregistreerd en daardoor was het niet mogelijk op basis van archiefmateriaal het lot van hen te vast te stellen. Alleen door het interviewen van overlevenden van deze transporten en aan de hand van transportlijsten was het mogelijk het lot van de anderen te reconstrueren. Deze reconstructie werd vastgelegd in werkrapporten. Het archief bevat werkrapporten betreffende verschillende transporten vanuit Nederland naar Duitse Kampen, transporten tussen de kampen onderling en evacuatietransporten van verschillende transporten, onder andere van:

• Sachsenhausen naar Mauthausen
• Auschwitz naar Gross-Rosen en Buchenwald
• Bergen-Belsen naar Sachsenhausen.
• De Cosel-transporten

Daarnaast herbergt dit deel van het archief verscheidende dossiers betreffende onderzoeken naar en de reconstructie van razzia's, stukken betreffende joodse gemeenschappen in verschillende Nederlandse plaatsen en een dossier betreffende het namenonderzoek in opdracht van de Stichting Vriendenkring Monument Kamp Vught ten behoeve van een gedenkteken.

Inventaris

De collectie Overeem maakt deel uit van het archief van het Informatiebureau. Van de collectie is een aparte inventaris gemaakt.

Thematisch

foto

papier

Geen verdere informatie over bekend

Mw. Van Overeem had als vertegenwoordiger van het Nederlandse Rode Kruis en als hoofd van de Dienst voor de Speciale Hulpverleening toestemming gekregen van de Duitse Sicherheitsdienst om de kampen Vught en Amersfoort en de gevangenissen in Amsterdam, Rotterdam, Scheveningen en Arnhem te bezoeken. Zij verstrekte daar voedselpakketten en kleding onder de gevangenen en probeerde de gezondheidstoestand in de kampen te verbeteren. Van Overeem ontving door haar werkzaamheden veel informatieverzoeken van familieleden van gevangenen, die zij door gebrek aan informatie niet of nauwelijks kon beantwoorden.

Na het vertrek van de Duitsers uit kamp Amersfoort werd de leiding aan Van Overeem overgedragen. Na de oorlog behield zij de leiding over het kamp dat op dat moment diende als repatriëringskamp.

De Collectie Van Overeen bestaat uit documenten die de werkzaamheden van Van Overeem betreffen. Het zijn zowel stukken over de activiteiten tijdens de oorlogsperiode, als stukken over haar werkzaamheden bij het Nederlandse Rode Kruis na de oorlog, onder andere bij de opvang van gerepatrieerde Nederlanders uit voormalig Nederlands-Indië.

De Collectie is overgedragen aan het Informatiebureau.

De Collectie bestaat uit stukken betreffende:

• Dienst voor de Speciale Hulpverleening
  • Algemeen
  • Financiën
  • Personeel
  • Huisvesting
  • Het leveren van goederen
  • Het leiden van Repatriëringskamp Amersfoort
  • Het verstrekken van inlichtingen in het kader van het rechtsherstel
  • Dankbetuigingen
  • Publicaties
  • Documentatie
    • Gedeponeerd archief Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort
    • Ander gedeponeerd archief
• Afdeling Sociale Verzorging Personeel
  
  • Algemeen
  • Financiën
  • Het bieden van zorg aan personeelsleden van het Nederlandse Rode Kruis
• Sectie Militaire Aangelegenheden
• Andere activiteiten
  • Het opvangen van Oost-Duitse vluchtelingen

De Collectie Overeem bevat een aantal stukken van het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort

papier

Dit deel van het archief bevat vrij divers materiaal. Het gaat om de neerslag van activiteiten die niet als uitvloeisel van de Tweede Wereldoorlog zijn ondernomen, zoals informatieverstrekking over de repatriëring uit Indonesië in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw; informatieverstrekking over militairen die deelnamen aan de politionele acties in Indonesië en stukken betreffende Hongaarse vluchtelingen. Daarnaast bevat het nog een aantal stukken over andere onderwerpen.

papier

Het archief bevat stukken betreffende het bemiddelen bij het afgeven van overlijdensakten. Vaak gebeurde dit in samenwerking met de International Tracing Service, de Nederlandse Missie tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd en de Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermiste personen.

Op de twee series persoonsdossiers bestaan toegangen. Dit zijn:

• Toegang op de Europese persoonsdossiers (1 - 187.000), 1946-1989. 45 delen.
• Centrale Europese Cartotheek (CEC-cartotheek), 441 kaartenbakken. Gedigitaliseerd.
• Centrale Indische Cartotheek, 1946-heden. 333 kaartenbakken. Gedigitaliseerd.

ca. 440 meter aan Europese persoonsdossiers

ca. 125 meter aan Indische persoonsdossiers

De collectie persoonsdossiers bestaat uit ca. 5516 delen, dozen en kaartenbakken.

Alfabetisch

Numeriek

De persoonsdossiers zijn deel alfabetisch geordend, deels numeriek (datum van binnenkomst).

papier

De Centrale Indische Cartotheek en de Centrale Europese Cartotheek zijn gedigitaliseerd

De Centrale Europese Cartotheek

De persoonsdossiers zijn gevormd vanuit de verschillende taken van het Informatiebureau.

De Centrale Europese Cartotheek (CEC) is samengesteld op basis van opsporingsaanvragen, correspondentie met betrekking tot opsporingsaanvragen, het lijstenmateriaal en cartotheken die in de loop der tijd bij het Informatiebureau binnenkwamen. Hierdoor bevat de cartotheek kaarten van zowel aanvragers als gezochte mensen, overleden mensen, gerepatrieerde personen, personen van wie een adres in het buitenland is vastgesteld, personen die op een gegeven moment in een ziekenhuis verbleven of zich in een kamp bevonden etc. De CEC is een samenvoeging van verschillende cartotheken, waaronder de cartotheek van de voormalige hulpsecretarie van de gemeente Westerbork.

De kaarten in de CEC verwijzen naar:

• De 'Europese' dossiers of de 'C'-dossiers. Dit zijn de dossiers die gevormd zijn bij de opsporing van vermiste personen en ten behoeve van de verificatietaken. Voor ieder persoon is er één dossier gevormd. Stukken betreffende de opsporing van de persoon worden in hetzelfde dossier opgeborgen als stukken die zijn binnengekomen/ontstaan door verificatiewerkzaamheden in het kader van pensioenaanvragen.  De looptijd van persoonsdossier kan dus erg lang zijn. De persoonsdossiers bevatten geregeld origineel archiefmateriaal, zoals overlijdensverklaringen, correspondentie etc.  Aan deze reeks persoonsdossiers worden nog steeds dossiers toegevoegd. De huidige omvang bestaat uit meer dan 197.000 dossiers (3536 dozen).
• 'B'-dossiers. B-dossiers zijn persoonsdossiers van burgers met een vreemde nationaliteit en Nederlanders in Duitse krijgsdienst, Nederlanders werkend voor de Organisation Todt etc.
• 'D'-dossiers. Dit zijn alfabetisch geordende persoonsdossiers op persoonsnaam (van Karankowski t/m Zijnger). Het betreft aanvragen over vermiste Duitse staatsburgers en de behandeling van deze verzoeken om informatie.
• Verwijzingen naar lijsten die voorkomen in de Centrale Documentatie.

Naast de bovengenoemde persoonsdossiers bevat het archief ook:

• Toegang op de Europese persoonsdossiers.
• Formulieren met verklaringen van overlijden van joodse personen (S-dossiers, X-dossiers en Y-dossiers).
• Stukken betreffende de familie Frank.

De Centrale Indische Cartotheek

De Centrale Indische Cartotheek vormt de belangrijkste toegang tot de lijsten en dossiers die betrekking hebben op (hoofdzakelijk) Nederlandse burgers en militairen die tijdens de Japanse inval en bezetting van Nederlands-Indië daar verbleven. Ook deze cartotheek is het resultaat van de samenvoeging van meerdere andere cartotheken. De CIC bevat over één persoon vaak meerdere kaartjes. Deze cartotheek bevat gegevens van circa 400.000 personen, alfabetisch geordend op achternaam.

De kaartjes van de CIC verwijzen naar:

• Lijsten, telegrammen, rapporten en verslagen in de collectie 'Indische Documentatie'.
• De radiogrammen (RH- en RHC-lijsten). Dit zijn radiogrammen die vóór de capitulatie van Japan via het Internationale Rode Kruis van het officiële Inlichtingenbureau te Tokio werden ontvangen en bevatten berichten over Nederlandse krijgsgevangenen in Japan, Nederlands-Indië, Maleisië en Birma (RH) en over burgergeïnterneerden (RHC).
• De Indische persoonsdossiers. Bij een particuliere aanvraag of een claim in het kader van de Wet Uitkering Vervolgingsslachtoffers (WUV) of de Wet Uitkering Burgeroorlogsgetroffenen (WUBO) wordt een dossier gevormd. De particuliere aanvraag betreft een verzoek om informatie over het lot of de ligplaats van het graf van een vermiste persoon. De eerste 18.432 persoonsdossiers betreffen alleen particuliere aanvragen. De dossiers vanaf 18.433 bevatten zowel particuliere aanvragen als claimdossiers. Ook deze serie loopt nog door. De huidige omvang is ca. 1000 dozen. De dossiers die gevormd zijn tot het einde van de jaren '50 bevatten origineel archiefmateriaal uit andere collecties van het Informatiebureau.
• TEB-lijsten. Dit zijn lijsten van evacuatietransporten binnen Nederlands-Indië.

papier

Dit archiefbestand bevat een klein aantal stukken over diverse uitkerings- en schaderegelingen voor oorlogsgetroffenen. In principe worden alleen beleidsstukken bewaard.

Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag  www.nimh.nl

Inventaris

Toegang gedigitaliseerd

465

Collectie Krijgsgevangenen Nederlands-Indië

De inventaris bevat een korte archivistische inleiding

1 meter

Alfabetisch

Numeriek

papier

volledige openbaarheid

Geen verdere informatie over bekend

De collectie Krijgsgevangenen Nederlands-Indië 1942-1945 bestaat uit lijsten die door het Rode Kruis zijn opgemaakt in de dagen na de Japanse capitulatie in augustus 1945. Het is een schaduwcollectie, de originelen berusten bij het Rode Kruis te Den Haag.
De lijst is geordend op alfabetische volgorde. Het geeft de volledige naam van de krijgsgevangene, de geboorteplaats- en datum, informatie over het legeronderdeel, rang en legernummer. Ten slotte de vermelding van het krijgsgevangenkamp waar de militair zich op het moment van de Japanse capitulatie bevond.

Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag

www.cbg.nl

Geen toegang

ca 60.000

microfiche

papier

De Duitse akten zijn gedigitaliseerd en kunnen via de website van het CBG ingezien worden.

beperkte openbaarheid

Voor het kunnen bekijken van een akte dient u een account aan te maken. Voor de meeste gedigitaliseerde gegevens betaalt u een gebruiksvergoeding (zogenaamde 'eenheden').

Geen verdere informatie over bekend

Na de Tweede Wereldoorlog kregen de Duitse ambtenaren van de burgerlijke stand de opdracht van de geallieerden om afschriften te maken van alle burgerlijke standakten die in de oorlogsjaren in Duitsland waren gemaakt en die betrekking hadden op buitenlanders. De gewaarmerkte afschriften werden overgedragen aan het Rode Kruis van het land waar de betreffende buitenlander vandaan kwam. In 1947 ontving het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis de Duitse akten. Het bureau heeft de akten in oktober 1951 aan het CBG gegeven. Het zijn zo’n 60.000 akten, waarvan circa 20.000 overlijdens

De Duitse akten bestaan uit akten van geboorte, huwelijk en overlijden van Nederlanders die tijdens de oorlogsjaren al dan niet gedwongen in Duitsland verbleven, anders dan in concentratiekampen. Ook zitten er akten in over Nederlanders die in Duitsland een vaste woonplaats hadden. Verder zijn er afschriften in opgenomen van akten die opgemaakt waren door Duitse ambtenaren van de burgerlijke stand die in Nederland actief waren, bijvoorbeeld in het kamp Vught. De administratie van de grote vernietigingskampen is er niet in verwerkt. De ‘Duitse akten’ vormen samen met een kaartsysteem over in de Tweede Wereldoorlog in Duitsland en elders overleden en begraven Nederlanders de ‘collectie Rode Kruis’.

De documenten zijn van verschillend formaat en uiteenlopende kwaliteit. Er kan op naam gezocht worden.