Bevrijding van concentratiekamp Amersfoort, een Canadese tank in het kamp
Loes van Overeem houdt rede Mevrouw van Overeem, commandant bij het Nederlandse Rode Kruis, houdt een rede in kamp Amersfoort op de dag van de capitulatie door de Duitsers
Aan alle ontslagen gevangenen uit kamp Amersfoort. Oproep om zich te melden voor verzorging
De Sicherheitspolizei und des Sicherheitsdienstes (Sipo/Sd) had als taak in Nederland de bestrijding van de vijandelijkheden tegen de Duitsers. De Nederlanders die hier schuldig aan werden bevonden, werden opgesloten in gevangenissen in afwachting van hun transport naar Duitsland. Naarmate het beleid van de Sipo/SD een steeds meer repressiever karakter kreeg, werden er steeds meer personen opgepakt en raakten de bestaande justitiële inrichtingen overvol.
De leiding van de Sipo/SD besloot daarom om gevangenkampen in Nederland in te richten. Het barakkenkamp in Schoorl werd daarvoor gebruikt. Door de ongunstige ligging vlak bij de Noordzeekust en het ontbreken van mogelijkheden om het kamp uit te breiden, werd besloten op een andere plek in Nederland een groter kamp in te richten voor het al maar toenemend aantal gearresteerden. Dit werd het veel centraler gelegen kamp Amersfoort. Bovendien was dit kamp makkelijk bereikbaar met de trein en de auto.
Op 18 augustus werd het kamp in gebruik genomen door de overplaatsing van de gevangenen uit het kamp Schoorl.
Voorloper
Barakkenkamp 'De Boskamp'
Opvolger
Interneringskamp 'Bewaringskamp- en Verblijfskamp Laan 1914' van het ministerie van Justitie
Inrichting van de organisatie
Kampcommandanten
SS-Obersturmführer Walter Heinrich (18 augustus 1941 - begin 1943)
SS-Obersturmführer Karl Peter Berg (8 maart 1943 - 20 april 1945)
Inrichting van het kamp
Kampcommandant
SS-bewakingskamp
Abteilung III: administratie
Häftlingsbekleindungskammer: beheer van de eigendommen van de gevangenen die zij bij aankomst in het kamp hadden moeten afstaan
Karteiführer: verantwoordelijk voor bijhouden gegevens Schutzhäftlinge
Häftlingsgeldverwaltung: beheerder van het geld van de gevangenen dat zij bij aankomst hebben moeten inleveren
Rapportführer: afnemen appèls
Blockführer vom Dienst: algemene toezicht
Blockführer vom Hilfsdienst: algemene toezicht
Arbeitsdienstführer: leiden van de gevangenen bij het verrichten van dwangarbeid
Arbeitsführer: idem
Bekleidungskammer
Gevangenkamp
Wachcommando. Vanaf 1 januari Wachbataillon Nord West
Gevangenenbestuur
Lagerälteste hoogste functie binnen de hiërarchie van gevangenen
Blockälteste
Stubälteste: gaven leiding aan de zaalwacht (Stubedienst)
Stubedienst
Positie binnen de organisatie
Kamp Amersfoort stond onder verantwoordelijkheid van de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des Sicherheitsdienstes (BdS) Wilhelm Harster
Taken
Kamp Amersfoort was opgericht met als doel de tijdelijke onderbrenging van gevangenen in afwachting van hun transport naar Duitsland. Daarnaast werden er gevangenen opgesloten die een straf hadden opgelegd gekregen van drie tot zes maanden.
De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding
Omvang
1,8 meter; 319 inventarisnummers
Archiefordening
Thematisch
Informatiedrager
foto
papier
tekening
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
Toelichting
Het archief is openbaar. Alleen de inventarisnummers 7, 9, 13-14, 16-23, 28, 30-31, 34, 36, 42, 44, 46, 50-51, 59-72, 81-85, 89-90, 94-96, 98, 102, 104, 107-108, 113, 116, 121-123, 125-126, 144-145, 148, 150, 153, 183, 188, 214-216, 220-226, 228, 231-232, 234-267, 269-270 en 287 zijn slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
Verloren geraakt
Het grootste gedeelte van de kampadministratie is verloren gegaan.
Selectie en vernietiging
Dubbele stukken zijn uit het archief verwijderd en foto's zijn overgebracht naar het beeldarchief van het NIOD. Daarnaast zijn stukken die niet tot het archief behoren ondergebracht bij collecties waar de stukken beter tot hun recht komen.
Analytische beschrijving van het archief
Het archief bestaat voor een deel uit oorspronkelijk kampmateriaal. Deze stukken zijn bijeengebracht door het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie na 1945 tijdens de verzamel- en onderzoekswerkzaamheden. Het kampmateriaal bestaat onder andere uit dossiers betreffende bestraffing en mishandeling door bewakingspersoneel, de bouw en ingebruikname van het kamp en de organisatie en het bestuur van het kamp.
Het andere deel van het archief bestaat uit stukken die na de oorlog zijn ontstaan en die betrekking hebben op het kamp, de gevangenen of de kampleiding. Dit gedeelte bestaat onder andere uit correspondentie, processen-verbaal en verslagen. De collectie is in de loop van de tijd aangevuld met schenkingen van archiefbescheiden betreffende het kamp. Tot in 2004 is er materiaal toegevoegd aan het archief en het is niet uitgesloten dat in de toekomst nog meer materiaal zal worden toegevoegd aan de collectie.
Er is over de gevangenen die in het kamp gezeten hebben veel informatie te vinden. Er zijn enkele lijsten aangelegd over bepaalde groepen gevangenen, zoals van gijzelaars (23), van onttrekkers aan de arbeidsinzet (35, 36, 307) en studenten (42). Er zijn ook meer algemene lijsten zoals de lijsten met namen en adressen van voormalig gevangenen, ca. juni 1945 (266).
Voorst zijn er een tweetal dossiers met verhoorrapporten van de Missie tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd. Hierin werd door middel van getuigenverklaringen het lot van voormalige gevangenen, maar ook van Nederlandse manschappen van SS-Wachbataillon Nord-West die vermist werden gereconstrueerd (60, 269).
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
De collectie is gevormd door materiaal dat afkomstig is van meerdere instellingen en personen. Het is bijeengebracht door de afdeling Onderzoek en Gevangenissen en Concentratiekampen van het toenmalig RIOD (tegenwoordig NIOD).
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
Op de website www.kamparchieven.nl is een overzicht geplaatst van de archieven van of met betrekking tot het kamp Amersfoort.
Archief van het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort
Bij de Afdeling Oorlogsnazorg van het Nederlandse Rode Kruis berusten enkele archieven over Kamp Amersfoort. Gezien het sterk persoonsgebonden karakter van het materiaal zijn de documenten zelf niet in te zien. Als u behoefte heeft aan meer informatie kunt u bij Oorlogsnazorg een schriftelijk verzoek indienen.
Selectie en vernietiging
Het grootste deel van de kampadministratie is verloren gegaan.
Analytische beschrijving van het archief
De afdeling Oorlogsnazorg van het Nederlandse Rode Kruis heeft een deel van de kampadministratie in haar beheer. Diverse bestanden van de kampadministratie betreffen de registratie van gevangenen. Deze bestanden zijn op naam van gevangene doorzoekbaar. Ook in andere delen van de kampadministratie kan gezocht worden naar specifieke personen, bijvoorbeeld in de patiëntenkaarten, bij de transportgegevens en in de administratie van de Bekleidungskammer.
De toegang van de kampadministratie is te vinden op www.kamparchieven.nl.
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
Op de website www.kamparchieven.nl is een overzicht geplaatst van de archieven van of met betrekking tot het kamp Amersfoort.
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/nr. 151 def_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/1021_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/684_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")