|
|
||||||
| REPATRIËRING |
| OPSPORING VERMISTEN |
| INFORMATIEVERSTREKKING OVER PERSONEN |
| SOCIALE ZORG |
| RECHTSHERSTEL |
| WETGEVING |
| VERIFICATIEONDERZOEK |
| BELANGENBEHARTIGING EN ZELFORGANISATIE |
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/1022_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/714 def_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")
Nederlandse Rode Kruis
1867-heden
Dr. J.H.Ch. Basting, luitenant-generaal W.J. Knoop en koning Willem III
In 1859 vond in Solférino in het noorden van Italië een veldslag plaats tussen de Oostenrijkse en Franse/Savoys-Sardinische legers. Jean Henry Dunant was hierbij toevallig aanwezig en werd geconfronteerd met de gevolgen van de veldslag. In 1862 publiceerde hij het boek Un souvenir de Solférino. De ideeën die hij hierin uitdroeg over vrijwillige en onpartijdige hulpverlening aan gewonde krijgslieden sloegen internationaal aan en vormden de aanleiding tot de oprichting van het Internationaal Comité van het Rode Kruis. Een van de eerste initiatieven van dit comité behelsde het organiseren van een Internationale Conferentie.
Op de Internationale Conferentie werd besloten tot oprichting van een Internationale hulporganisatie. Op 22 augustus 1864 werd het eerste Verdrag van Genève getekend tussen Nederland, Baden, België, Denemarken, Frankrijk, Groothertogelijk Hessen, Italië, Portugal, Pruissen, Spanje, Wurtenberg en Zwitserland. Deze overeenkomst had tot doel de verbetering van het lot van de gewonde soldaten in oorlogstijd. Pas 3 jaar later werd er een Nederlandse afdeling van het Rode Kruis opgericht. Op 19 juli 1867 bepaalde koning Willem III bij Koninklijk Besluit dat er een Nederlandse vereniging moest komen die hulp zou verlenen aan zieke en gewonden soldaten in oorlogstijd. Op 31 juli 1867 werden de bestuursleden van het Nederlandse Rode Kruis benoemd.
Vereniging
Voorzitters van het Nederlandse Rode Kruis
- Prinses Juliana (1 december 1934 - 30 augustus 1948)
- Ir. F.C.C. Baron van Tuyll van Serooskerken van Zuylen (30 augustus 1948 - 31 december 1957)
Eerste-ondervoorzitters van het Nederlandse Rode Kruis
- Mr. W.J. Baron van Lynden (15 september 1937 - 18 juni 1945. Door de bezettingsautoriteiten op 31 augustus 1944 ontslagen)
- J.C.E. Baron van Lynden (1 juni 1945 - 19 mei 1946)
- Dr. J.J. Brutel de la Rivière (21 juni 1947)
- Ir. F.C.C. Baron van Tuyll van Serooskerken van Zuylen (8 januari 1948 - 30 augustus 1948)
- A.G.J.M.F. van der Kroon (19 juni 1954 - 19 juni 1964)
Het Hoofdbestuur bestaat uit:
- De voorzitter, tevens voorzitter van het Dagelijks Bestuur
- De overige leden van het Dagelijks Bestuur
- De kringcommissarissen, ambtshalve
- De Hoofdcommissaris van het NRK, ambtshalve
- De directeur van het Informatiebureau, ambtshalve
- Leden-adviseurs en vertegenwoordigers van instellingen van goed omschreven nut voor de vereniging, door de Kroon te benoemen op voordracht van de Algemene Vergadering
- Een opper- of hoofdofficier van de Generale Staf door de Kroon te benoemen op voordracht van de Minister van Oorlog
- Een rechtskundig vertegenwoordiger van het departement van oorlog, door de Kroon te benoemen op voordracht van de minister
Het Hoofdbestuur zal worden bijgestaan door een of meer secretarissen.
Secretarissen
- F. Canté (31 maart 1939 -1 september 1945 (door de bezettingsautoriteiten op 31 augustus 1944 ontslagen)
- Jhr. G.M. Verspyck (10 mei 1940 - 1 februari 1957)
Het Dagelijks Bestuur bestaat uit:
- De voorzitter, door de Kroon benoemd
- De eerste ondervoorzitter, door de Kroon benoemd op voordracht van de Algemene Vergadering
- De inspecteurs van de geneeskundige diensten van land- en zeemacht, ambtshalve, waarvan die van de landmacht tevens tweede ondervoorzitter zal zijn
- Een vertegenwoordiger van de Johanniter- en van de Malthezer Orde, door de Kroon benoemd op voordracht van de minister van Oorlog na overleg met het convent en kapittel van die Orden
- Vier leden door de Kroon te benoemen op voordracht van de Algemene Vergadering
Dagelijks bestuur
1939-1945
- Secretaris-generaal H.H. Thoden van Velzen (4 oktober 1940 - 10 januari 1942)
- Secretaris-generaal Dr. H.K. Offerhaus (17 april 1942 - 1 juni 1945)
- Penningmeester J.J.M. de Waal (1 september 1939 - 1 juni 1945)
- Hoofdcommissaris voor het ziekenhuiswezen Dr. H.K. Offerhaus (9 december 1939 - 1 juni 1945. Door de bezettingsautoriteiten op 31 augustus 1944 ontslagen)
- Hoofdcommissaris voor het transportwezen Kolonel tit. W.J. Lucardie (9 december 1939 - 1 juni 1945. Legde op 19 november 1944 zijn taak neer in verband met de benoeming van de NSB secretaris-generaal Piek)
1945- 1947
- Secretaris-generaal Mr. J. Heusdens (1 juni 1945 - 1 januari 1946)
- Penningmeester Dr. P. Muntendam (19 juni 1945 - 14 augustus 1945)
- Penningmeester Mr. D.P.C. de Hoop Scheffer (adviseur) (19 juni 1945 - 4 juli 1947)
- Hoofdcommissaris voor het ziekenhuiswezen Dr. C. Banning (tijdelijk) (1 juni 1945 - 21 juni 1947)
- Hoofdcommissaris voor het transportwezen Dr. W.F. Noordhoek Hegt (tijdelijk) (1 juni 1945 - 21 juni 1947)
1947- 1962
- Directeur-generaal H.P.J. van Ketwich Verschuur (11 oktober 1945 - 31 december 1948)
- Directeur Jhr. G.M. Verspyck (18 januari 1946 - 1 september 1962)
- Directeur-generaal Mr. W. Veenstra (18 januari 1946 - 13 mei 1947)
- Directeur A. van Emden (1 januari 1949 - 1 september 1962)
- Penningmeester Mr. D.P.C. de Hoop Scheffer (4 juli 1947 - 31 december 1960)
- Hoofdcommissaris voor het ziekenhuiswezen Jhr. Dr. J.N. van der Does (tijdelijk) (21 juni 1947 - 22 oktober 1948)
- Hoofdcommissaris voor het transportwezen E.M.J. de Vlam (tijdelijk) (21 juni 1947 - 22 oktober 1948)
Inrichting van de organisatie 1939-1962
Directeur-generaal
- Bureau hospitaalschip
- Afdeling binnenland
- Afdeling buitenland
- Sectie opsporingen
Afdelingen van het Hoofdbestuur
- Afdeling Algemene zaken ( - 1 maart 1956)
- Afdeling financiën
- Rode Kruis Korps (1 mei 1946 -)
- Afdeling Intendance
- Centraal magazijn
- Sectie Indië
- Afdeling Informatiebureau
- Afdeling Jeugd Rode Kruis
- Afdeling pers en propaganda (1945-september 1947. Vanaf september 1947 afdeling voorlichting en fondsenwerving. Begin 1958 werd de afdeling gesplitst in twee afdelingen)
- Afdeling Perszaken (januari 1948 - 1 oktober 1959. Daarna opgegaan in de afdeling voorlichting en fondsenwerving)
- Afdeling Vervoer (vanaf 1954 geplaatst onder de afdeling Algemene zaken en vanaf 1 maart 1965 onder de afdeling Intendance)
- Medisch-sociale afdeling (vanaf per 1 januari 1966 werden de Medische afdeling en de afdeling Sociale zorg samengevoegd).
- Welfarewerk
- Invalidenwerk
- Moedermelk-centrale
- Centrale commissie voor de hoornvliescentra
- Centrale commissie van den beentransplantatiedienst
- Trombosedienst
- Radio-medische dienst
- Bloedtransfusiedienst
- Afdeling repatriëring (8 mei 1945-
- Search-teams
- Rode Kruis posten
- Rode Kruis-kamp Amersfoort
- Childtracing-team
- Zieken- en kindertransporten naar en vanuit het buitenland
- Lectuurdepot
Het Nederlandse Rode Kruis maakt deel uit van de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging
1917-1956
Vrijwillige hulpverlening aan zieke en gewonde personen behorende tot de legers of vloten van oorlogvoerende mogendheden, en voorzien in de hulpverlening en inlichtingsdienst ten aanzien van krijgsgevangenen en geïnterneerden.
1956
Vrijwillige hulpverlening aan gewonden en zieken, zich bevindend bij de strijdkrachten te velde en ter zee, aan krijgsgevangenen en aan geïnterneerden, alsmede van de vrijwillige hulpverlening aan gewonden, zieken en anderszins hulpbehoevenden onder de burgerbevolking
Hulpverlening aan Nederlands-Indië
- Hulpverlening in het kader van de repatriëring
- Hulpverlenen in Egypte en Karachi aan vliegtuigpassagiers op weg naar Nederland
- Zorg voor het transport en medische verzorging bij de ontvangst in de havens van aankomst in Nederland en het vervoer naar huis of ziekenhuis
- Beschikbaar stellen en inrichten van een tehuis voor herstellenden en een herstellingsoord voor tuberculose-patiënten
- Uitzenden van medische teams voor inzet op de repatriëringsschepen
- Zorg dragen voor specialistische hulp
- Aanvoer van voedsel, medicijnen en kleding
- Oprichten van ziekenhuizen
- Opleiden van verplegend personeel in samenwerking met het NIRK
- In samenwerking met het NIRK oprichten en in stand houden van EHBO-posten, noodhospitals en mobiele poliklinieken
- Tezamen met het NIRK organiseren van een bloedtransfusiedienst
- Uitrusten van transportcolonnes en organiseren van ziekenvervoer
- In samenwerking met de Dienst Volksgezondheid verstrekken van medicijnen
- Organiseren van gaarkeuken
- Verlenen van bijstand op sociaal-medisch terrein
- Bestrijding van tuberculose
- Distributie van lectuur onder soldaten van het Nederlandse leger
Materiële hulpverlening
- Samenwerking met de Hulp Actie Rode Kruis
- Pakketzendingen
- Ziekenwagentjes op stations
- Hulp aan schipbreukelingen
- Hulpverlening langs de wegen
Medisch-sociale werkzaamheden
- Welfarewerk
- Invalidenwerk
- Moedermelkcentrale
- Advisering hoornvliestransplantaties
- Advisering beentransplantaties
- Trombosedienst
- Radio-medische dienst
- Bloedtransfusiedienst
Activiteiten van de afdeling Repatriëring in Europa
- Opsporen van vermiste Nederlanders, merendeels politieke gevangenen en dwangarbeiders, door searchteams in Duitsland en het verschaffen van inlichtingen aan het Informatiebureau over levende en overleden inlichtingen
- Repatriëren van 1500 zieke Nederlanders door Rode Kruis-ambulances Rode Kruisposten in Berlijn, Burgsteinfurt, Hannover en Iserlohn (in 1948 verplaatst naar Düsseldorf) en in Wenen
- Het inrichten en in stand houden van het voormalige Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort als Rode Kruis-kamp ten behoeve voor de tijdelijke opvang van tienduizenden repatrianten die in het westen van Nederland woonden
- Opsporen van Nederlandse kinderen in Duitsland door het Childtracing-team Hulp aan tuberculosepatiënten na hun repatriëring
Inzamelen en verspreiden van lectuur
Vervoer van zieken
Zieken- en kindertransporten naar en van het buitenland
Hulpverlening bij rampen
Hulpverlening aan het buitenland
In stand houden van een jeugdbeweging
Geven van voorlichten en fondsen- en ledenwerving
Opsporen van vermiste personen in Nederland en Duitsland en het verstrekken van inlichtingen
Organiseren van ontspanningsdagen en vakanties op een hospitaalschip
- Afwikkelingsbureau Concentratiekampen
- Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis
- London Committee of the Netherland Red Cross Society
- Nederlandse Missie tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd
- Commissie van Advies en Overleg inzake de opsporing van vermiste personen uit de bezettingstijd
- Afdeling Repatriëring en Opsporing van vermiste personen
- Vertegenwoordiging van de Internationale Vluchtelingen Organisatie in Nederland
- Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen
- Nederlands-Indisch Rode Kruis
- Groote Advies-Commissie der Illegaliteit
- Pensioen- en Uitkeringsraad
- Stichting Oranjehotel
- Oorlogsgravenstichting
- Stichting Nederlands Volksherstel
- Stichting Pelita
- Comité Nederland helpt Indië
- Ontvangstcentrum Eindhoven
- Netherlands Tracing Mission te Berlijn
- Afdeling Volksgezondheid van het ministerie van Sociale Zaken
- Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Bestuursraad te Berlijn
- Bureau Nederlanders in het buitenland
- Ministerie van Buitenlandse Zaken
- Ambassade in de Verenigde Staten van Amerika
- Missie tot Opsporing van vermiste Nederlandse Militairen en Agenten
- Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis: Hoofdbestuur, (1863) 1867-1945 (1950). Nationaal Archief (Den Haag 1966).
- Bergen, L. van, Voor ònze jongens een sigaar. Een geschiedenis van het Nederlandsch-Indisch Roode Kruis (1870-1945) (Nijmegen, Leersum 1993).
- Verspyck, G.M., Het Nederlandse Roode Kruis (1867-1967) (Den Haag, Nijkerk 1967).
- Bergen, L. van, De zwaargewonden eerst? Het Nederlandsche Roode Kruis en het vraagstuk van oorlog en vrede 1867-1945 (Rotterdam 1994).
Archief van het Nederlandse Rode Kruis
Nederlandse Rode Kruis, Den Haag
Inventaris
De huidige inventaris is een voorlopige lijst. Als het archief naar het Nationaal Archief wordt overgebracht, zal een nieuwe definitieve inventaris worden gemaakt.
De omvang van het hele archief is 400 à 500 meter. Het blok 1945-1985 omvat circa 75 meter.
Chronologisch
Thematisch
Tot en met 1950 zijn de stukken thematisch onderverdeeld. Daarna zijn de stukken per jaar geordend. Deze ordening is voorlopig. Na overbrenging van het archief naar een archiefbewaarplaats zal de ordening waarschijnlijk worden aangepast.
papier
beperkte openbaarheid
niet openbaar
Stukken jonger dan 30 jaar zijn niet openbaar. Het bestuur van het Nederlandse Rode Kruis kan besluiten toch inzage te verlenen.
In het verleden is het archief geïnventariseerd en zijn er stukken vernietigd. Het is onbekend wat voor soort stukken zijn vernietigd en wat de omvang van de vernietigde stukken is geweest.
Tot en met 1950 zijn de stukken thematisch geordend volgens de onderstaande onderwerpen. Na herinventarisatie kan de ordening van het archief zijn aangepast.
- Noodziekenhuizen
- Hulpverlening/opvang
- Verslagen over buitenlandse hulpverlening aan de Nederlandse bevolking, 1945-1947
- Verslagen van de sociale en sanitaire teams van het Nederlandse Rode Kruis in de periode januari-maart 1946, 1946
- Financiën
- Hulpverlenende instanties/organisaties
- Dankbetuigingen
- Campagne
- Bestuur
- Benoeming van en ontslag aan diverse leden van het Nederlandse Rode Kruis
- Stukken betreffende de benoeming van personen in het Dagelijks Bestuur
- Stukken betreffende de voorbereiding van het Nederlandse Rode Kruis op de mobilisatie
- Correspondentie met het London Committee of the Netherland Red Cross Society
- Stukken betreffende de werkzaamheden van het Nederlandse Rode Kruis in oorlogstijd
- Opsporingswerkzaamheden
- Stukken betreffende de opsporing in Duitsland door in Duitsland gestationeerde opsporingsteams van het Nederlandse Rode Kruis
- Vergaderverslagen van de Commissie van Advies en Overleg inzake de opsporing van vermiste personen uit de bezettingstijd
- Overdracht van de opsporingswerkzaamheden door het Nederlandse Rode Kruis in Duitsland aan het ministerie van Sociale Zaken
- Opsporing van vermiste personen
- Opsporing van kinderen (childtracing)
- Correspondentie met andere opsporingsinstanties
- Stukken betreffende de opsporing in Duitsland door in Duitsland gestationeerde opsporingsteams van het Nederlandse Rode Kruis
- Repatriëring
- Stukken over de repatriëring van Nederlanders uit Duitsland door het Nederlandse Rode Kruis aldaar
- Verslagen van de werkzaamheden van de afdeling Repatriëring
- Rapporten over de ontvangstcentra voor repatrianten.
- Stukken over de repatriëringswerkzaamheden
- Correspondentie inzake de opheffing van de steunpunten van het Nederlandse Rode Kruis in Duitsland
- Stukken over de repatriëring van Nederlanders uit Duitsland door het Nederlandse Rode Kruis aldaar
- Afwikkeling van de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog
- Rapportages over de situatie in opvangkampen, 1945-1946
- Andere organisaties
- Hulpverlening/opvang
- Overzichten van werkzaamheden ten behoeve van hulpverlening door lokale afdelingen van het Nederlandse Rode Kruis, 1945-1946
- Rapportages van inspecties in getroffen gebieden, 1945
- Notulen van vergaderingen van het bestuur van de Stichting Nationale Hulpactie van het Nederlandse Rode Kruis, 1945-1946
- Onroerende- en roerende goederen
- Verslagen van afdelingen van het Nederlandse Rode Kruis
- Weekrapportages van de afdeling Sociale Zorg, 1945-1946
- Embleem
- Nog niet onderverdeeld
- Internationale Rode Kruis
Over de verificatietaak van het Nederlandse Rode Kruis is in het archief van het concernarchief weinig terug te vinden. Alle stukken betreffende de verificatie zijn opgenomen in het archief van het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis dat verantwoordelijk was voor de verificatiewerkzaamheden in het kader van de pensioen- en uitkeringsregelingen voor oorlogsgetroffenen. In het concernarchief is één dossier aanwezig over de verificatietaak van het Nederlandse Rode Kruis: Correspondentie met betrekking tot de inschakeling van het Nederlandse Rode Kruis bij de beoordeling van schadeclaims die zijn ingediend bij het 'Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen' (CADSU), met het eindrapport, 1963-1964, 1966.
Daarnaast bevat het archief nog een aantal kleinere archieven:
- Commissie-archief: Stichting tot hulpverlening aan gewezen krijgsgevangenen van Japan en hun nagelaten betrekkingen, 1960-1966 (De heer A. van Emden, Directeur van het Nederlands Rode Kruis, was voorzitter van deze Stichting). Twee archiefdozen
- Archief van het Zwarte Rode Kruis. Het bestuur van het Nederlandse Rode Kruis besloot in oktober 1944 in meerderheid het Nederlandse Rode Kruis op te heffen. Wat er overbleef was een weliswaar door de Duitsers erkende, maar lamgeslagen officieel Rode Kruis. Enkele werknemers namen de taak op zich de terugkeer van een Nederlandse Rode Kruis in het naoorlogse Nederland voor te bereiden. In de wandeling werden zij het Zwarte Roode Kruis genoemd. 1 archiefdoos
- Archief van de Nederlandse Zeereddingsdienst van het Nederlandse Rode Kruis. De Zeereddingsdienst had tot taak de hulpverlening aan gewonde en zieke krijgslieden op zee. 1 archiefdoos
Ton Tielen, hoofd post- en archiefzaken van het Nederlandse Rode Kruis