Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen

Bij besluit van de minister van Financiën van 25 juli 1959 nr. 53 werd met ingang van 1 september 1959 het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen (Cadsu) ingesteld. 

In aansluiting op de intrekking van de regeling inzake uitkeringen aan nazi-vervolgden bij Koninklijk Besluit van 4 juli 1966, Staatsblad 274, werd met ingang van 1 oktober 1966 het Cadsu opgeheven.

Minister van Financiën dr. J. Zijlstra

Nederlandse vervolgden konden op basis van artikel 5 van het Bundesrückerstattungsgesetz een claim indienen voor een schadevergoeding bij de Haupttreuhänder te Berlijn, voorzover zij konden aantonen of aannemelijk maken, dat de hun ontroofde goederen in West-Duitsland of Berlijn waren terecht gekomen. Naast talrijke individuele claims werden enkele belangrijke collectieve claim-acties in Berlijn ingediend.

Gezien het massale karakter van deze claimacties werd in februari 1959 van Nederlandse zijde overleg gevoerd met vertegenwoordigers van het Bundesfinanzministerium, van de Sondervermögens- und Bauverwaltung beim Landesfinanzamt Berlin en van de Wiedergutmachungsämter von Berlin, om afspraken te maken over de verdere technische verwerking van deze claims. Het bleek dat een deel van de procedure kon worden gestandaardiseerd. Nederland en Duitsland streefden naar een gezamenlijke voorbereiding bij de indiening van de claims en stelden een bureau voor de behandeling van de claimacties in. Dit bureau werd gevestigd in Amsterdam en kreeg de naam het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen (Cadsu). Het Cadsu voerde de volgende claimacties uit: 

• een claimactie betrekking hebbende op de geroofde joodse inboedels
• een claimactie betrekking hebbende op de bij Lippmann, Rosenthal & Co., Sarphatistraat ingeleverde voorwerpen van waarde
• een claimactie betreffende buitenlandse effecten waarvoor duplicaten waren verkregen
• een claimactie betreffende buitenlandse effecten waarvoor geen duplicaten waren verkregen waren

Hoofd van het bureau:

• mr. P.J.H.J. Stulemeijer (tot oktober 1960)
• mr. J.G.A. ten Siethoff (vanaf 15 oktober 1960)

Het Cadsu telde 53 personeelsleden, die grotendeels afkomstig waren van de Schade Enquête Commissie, het Waarborgfonds Rechtsherstel, de Commissie Rechtsherstel Buitenlandse Effecten, de Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat (LVVS) en de Raad voor het Rechtsherstel (afdeling Effectenregistratie). De Cadsu werd gehuisvest in het kantoor van de afdeling Effectenregistratie van de Raad voor het Rechtsherstel, Keizersgracht 105 te Amsterdam.

Bij besluit van 14 september 1959 werd een Commissie van Bijstand ingesteld, die het Cadsu diende te adviseren in beleidszaken. In de Commissie van Bijstand hadden zitting: de directeur Bewindvoering (voorzitter), het hoofd van het Cadsu (lid-secretaris) en vertegenwoordigers van de ministeries van Financiën en Justitie, de Stichting JOKOS en het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie.

Voor de uitvoering van de werkzaamheden ten behoeve van de BEG-uitkeringen werd de Cadsu terzijde gestaan door:

• De Commissie van Advies inzake uitkeringen ten gunste van Nederlandse slachtoffers van de Nationaal-Socialistische vervolging
• De Raad van Advies
• Het College van Scheidslieden

De Cadsu ressorteerde onder de Directie Bewindvoering van het ministerie van Financiën.

Het ondersteunen van individuele belanghebbenden bij de gecoördineerde indiening van claims wegens geleden materiële schade en het hiervoor verkrijgen van een zo hoog mogelijke vergoeding.

Verificatie, begeleiding en afwikkeling van ingediende BrüG-claims en afwikkeling van aanvragen voor ingediende BEG-uitkeringen.

Cadsu I: Het claimen van materiële schade in Duitsland, geleden door de joodse bevolkingsgroep in de bezettingstijd, door het onttrekken van huisraad en gedwongen inlevering van goederen en waardepapieren, op grond van het Bundesrückerstattungsgestetz (de zogenaamde BrüG-claims);

Cadsu II: Het verdelen van de tegenwaarde van DM 125.000.000,-- onder hen, die immateriële schade hebben geleden tengevolge van nationaal-socialistische vervolgingsmaatregelen om redenen van ras, geloof of wereldbeschouwing, op grond van het Bundesentschädigungsgesetz (de zogenaamde BEG-uitkeringen).

Toelichting Cadsu I:

Het Cadsu diende de BrüG-claims in ten behoeve van Nederlandse benadeelden van aanvragen om schadevergoeding op grond van Duitse wetgeving, waarop door Duitse instanties te Berlijn een beslissing genomen diende te worden. Voordat de aanvraag werd ingediend, verificeerde het Cadsu in nauwe samenwerking met het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie de claim. Als de schadeuitkering werd toegekend, verliep de uitbetaling via het Cadsu.

Voor geroofd huisraad en meubelen werden meubel-claims en de aanvullende Härteausgleichclaims (zogenoemde ‘M-claims’ en ‘Hä.-claims’) door het Cadsu namens de Stichting Jokos afgehandeld. Voor effecten werden verschillende claims (zogenoemde ‘W(aarde)-claims’) afgehandeld namens/in samenwerking met de Commissie Rechtsherstel Buitenlandse Effecten (CRBE) en de N.V. Belegging- en Garantiemaatschappij voor Duplicaten van Buitenlandse Effecten (BELGA). De Lippmann-goederenclaims (zogenoemde ‘L-claims’) betroffen claims wegens bij Lippmann, Rosenthal & Co. ingeleverde kunstvoorwerpen, sieraden etc. Claims voor sieraden die waren ingeleverd ter voorkoming van deportatie werden afgedaan door de Stichting Sieraden Comité en niet door het Cadsu.

Toelichting Cadsu II:

Bij het Financieel Verdrag, deel uitmakend van het op 8 april 1960 te Den Haag gesloten Algemeen Verdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Bondsrepubliek Duitsland kreeg Nederland de tegenwaarde van DM. 125.000.000,-- ter beschikking voor de vergoeding van immateriële schade ten gevolge van vervolgingsmaatregelen om redenen van ras, geloof of wereldbeschouwing. De verdeling van de gelden ter schadeloosstelling wegens nazivervolging, ook wel Cadsu-II genoemd, werd na verificatie van aanvragen van belanghebbenden door verschillende instanties door het Cadsu uitgevoerd in de periode 1963-1965. Dit geschiedde krachtens het Koninklijk Besluit van 22 mei 1963, houdende vaststelling van een Regeling inzake uitkeringen aan nazi-vervolgden.

Op 27 juni 1966 kon het Hoofd Cadsu aan de minister van Financiën berichten dat in totaal 60.601 aanvragen om een uitkering wegens nazi-vervolging waren ingediend. Hiervan kwamen 51.106 aanvragen in aanmerking voor betaling.

Het Cadsu werd in de taakuitoefening bij de BEG-uitkeringen bijgestaan door de Commissie van Advies inzake uitkeringen ten gunste van Nederlandse slachtoffers van de Nationaal-Socialistische vervolging, de Raad van Advies en het College van Scheidslieden.

Rechtsherstel

• Vervolgingsslachtoffers Nederland algemeen
• "Asocialen"
• Gijzelaars
• Homoseksuelen
• Joden
• Nabestaanden
• Zigeuners (Sinti en Roma)

Nederland

Duitsland

Amsterdam (NL)

• Commissie van Advies inzake uitkeringen ten gunste van Nederlandse slachtoffers van de Nationaal-Socialistische vervolging
• Raad van Advies inzake uitkeringen aan nazi-vervolgden
• College van Scheidslieden inzake uitkeringen aan nazi-vervolgden
• Lippmann, Rosenthal & Co., Sarphatistraat (Liro)
• Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat
• N.V./ B.V Belegging- en Garantiemaatschappij voor Duplicaten van Buitenlandse Effecten (BELGA)
• Raad voor het Rechtsherstel
• Waarborgfonds Rechtsherstel
• Schade Enquête Commissies
• Mannheimer, Karl Friedrich
• Commissie van Onderzoek Liro Archieven
• Stichting Sieraden-Comité
• Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg
• Agentschap van het ministerie van Financiën
• Directie Bewindvoering van het ministerie van Financiën
• Stichting Nederlands Kunstbezit
• Commissie Rechtsherstel Buitenlandse Effecten
• Stichting Jokos
• Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie
• Nederlandse Rode Kruis
  

• Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).

• Eindverslag betreffende de taken van het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen (C.A.D.S.U.) Ministerie van Financiën (z.p. (Den Haag) z.j. (1966)).

• Lamfers, G.J., Inventaris van het archief van het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schade-uitkeringen (CADSU), 1959-1966 (Den Haag [Ministerie van Financiën/Nationaal Archief] 2004).

Het Cadsu werd gekenmerkt door een – voor de Bondsrepubliek Duitsland - betrouwbare werkwijze.

Op grond van de bij een steekproefsgewijze controle gebleken resultaten werd aan de inhoud van de formulieren door de Sondervermögens- und Bauverwaltung beim Landesfinanzamt Berlin een zodanige betrouwbaarheid toegekend, dat deze zonder meer als basis konden dienen voor een overeenkomst voor de Wiedergutmachunngsämter. Op deze wijze werd een voor de benadeelden zeer gunstig berekende schadevergoeding verkregen in een tempo, dat hoger lag dan bij een afwikkeling van claims indien deze individueel door belanghebbenden in Berlijn waren ingediend. Het feit dat gebruik kon worden gemaakt van de Rijks Mechanische Administratie en dat hiervoor een eenvoudig systeem van bewerking van de claims kon worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met het Bureau Organisatie en Efficiency van het ministerie van Financiën is hierbij van onschatbare waarde gebleken.

• De uitvoering van het rechtsherstel door de Nederlandse overheid
• Huisraad
• Wiedergütmachung: BrüG en BEG