Onderzoeksgids Oorlogsgetroffenen WO2 -

1944-heden

Op 13 oktober 1944 kwamen vertegenwoordigers van een twintigtal verzetsorganisaties bijeen in het pand Keizersgracht 567 te Amsterdam. Zij besloten tot de oprichting van de Stichting 1940-1944. Het stichtingsbestuur kwam elke twee weken bijeen totdat verraad een einde maakte aan het werk.

Op 27 juni 1945 werd de Stichting 1940-1945 officieel opgericht.

Stichting 1940-1945 is opgericht door Jan van Andel, Andries Bartels, Dolf de Bruyn, Hugo den Hollander, Bob Martel en Jan Ruys. Vertegenwoordigers van nagenoeg alle illegale groeperingen hadden daartoe aangedrongen.

De Stichting 1940-1944 werd opgericht ‘om uitdrukking te geven aan het verantwoordelijkheidsgevoel van de deelnemers aan het binnenlands verzet gedurende de bezetting voor elkanders moeilijkheden en noden’.

Stichting Burgeroorlogsgetroffenen

Stichting

De Stichting kende een federatieve samenwerking tussen verschillende districtskantoren, waarvan het aantal in de loop der jaren verminderde.

Eén van de belangrijkste taken van de disctrictskantoren was van 1947 tot 1992 het schrijven van de verzetsrapportage. Bij elke aanvraag in het kader van de wetten voor oorlogsgetroffenen moet door een begeleidende instelling een rapport worden opgesteld, dat als basis dient voor de uiteindelijke beoordeling. In het kader van Wbp is dat een zogeheten verzetsrapport. Om aanspraak te kunnen maken op de Wbp moet worden onderzocht of er inderdaad sprake is geweest van verzet in de zin van de wet. De resultaten van dit onderzoek worden neergelegd in een verzetsrapport, samen met een beschrijving van de levensomstandigheden van de aanvrager vóór, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De Stichting 1940-1945 stelt het verzetsrapport in het kader van de Wbp op. Op basis van het verzetsrapport wordt een verzets- en waardigheidsverklaring afgegeven. Ook dat gebeurt voor de Wbp door de Stichting 1940-1945.Tot 1992 was dit een taak van de districtskantoren.

Vanaf 1992 hielden de districtskantoren zich alleen nog bezig met maatschappelijk werk en in 2000 werden de laatste zeven overgebleven districtskantoren opgeheven.

Het hoofdbureau bevond zich in Amsterdam en sinds 1993 in Diemen.

Stand van zaken in 1945:

Districtsbureaus in: Groningen, Friesland, Drenthe, Zwolle, Twente, Deventer, Gelderland, Utrecht stad, Utrecht provincie, Amersfoort, Noord-Holland, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Zuid-Holland-Noord, Zuid-Holland-Zuid, Zuid-Hollandse-Eilanden, Brabant, Limburg en Zeeland.

Dr. B.H. de Jongh, directeur Hoofdbureau Amsterdam

Hoofdbestuur:

A. van Velsen, voorzitter
Mr. A. van Namen, secretaris
J. Buys, penningmeester
Jac. Bot
M.M. Couvée
Majoor Dr. J.W. Duyff
Pastoor G. van Enckevort
F.J. Goedhart
Mevr. A.M. van Hall-den Tex
Ir. H. van Riessen
Mevr. A. Driebergen-v.d. Meiden
A.P.M. van Riel
C.J. Rübsaam
Drs. W.J. Schuyt
J. Smallenbroek
Drs. P.A. Verburg
A.W. Vingerhoets
S. de Vries
Mevr. J. Wüthrich-Peereboom
Prof.dr. A.M. Donner
Mr. B.A. van Schaik
L. Gilliéron
Lt.kol. Dr. J.A.J. Barnhoorn

Interprovinciale Adviescommissie

Wiersma – Friesland
Fr. Schalken – Groningen
A. van Aalderen – Drenthe
G. Breteler – Overijssel
S. Haverkamp – Gelderland
Mej. C. s’ Jacob – Utrecht
Mevr. A.P.M. Breukelaar-Verburg – Noord-Holland
H. Mulder – Amsterdam
J. Kranenburg – Zuid-Holland Noord
K. van Loon – Zuid-Holland Noord
Ir. H.N. Rijk van Ommeren – Den Haag
H. Hollaar – Rotterdam
A.W. Vingerhoets- Noord Brabant
Pastoor G. van Enckevort – Limburg
J.P. Maljers – Zeeland

Landelijke commissie voor de inzamelingen

A.J. Teunissen, voorzitter

Ter beoordeling van de uniformiteit van de beslissingen werd door de Stichting 1940-1945 in 1948 een Centrale Hoofdbestuurcomissie in het leven geroepen met onder meer als taak te fungeren als beroepscommissie. In 1948 werd eveneens een Goedkeuringscommissie ingesteld.

Bestuurlijke organisatie op 31 december 1994:

Bestuur
Raad van Toezicht
Raad van Advies

Districtsraden: in 1994 vond een verandering plaats van een districtsbestuur naar een districtsraad. Er werd een algemeen beleidsadviseur aangesteld om de districtsraden in hun werk te ondersteunen. Het aantal districten werd teruggebracht tot zeven.

District Friesland
District Groningen/Drenthe
District Midden-Nederland (samenvoeging tussen district Gelderland en district Utrecht/Veluwe/'t Gooi)
District Overijssel/N.O. Polder/Flevoland-Noord
District Amsterdam/Noord-Holland
District Zuid-Holland
District ‘Zuid’

Stichtingsraad: ingesteld in 1993, als opvolger van het Hoofdbestuur. In de Stichtingsraad zijn de districtsraden vertegenwoordigd. Het is een adviesorgaan van het bestuur. Naast een algemeen adviserende functie, gevraagd en ongevraagd, behoeven bestuursbesluiten inzake de benoeming van de voorzitter, de instelling en opheffing van districtraden, de wijziging van de statuten, de vaststelling van het huishoudelijk reglement, de ontbinding van de Stichting en het aanvragen van surséance van betaling of faillissement, de goedkeuring van de Stichtingsraad.

Raad van Overleg: ingesteld in 1974. De raad is een adviesorgaan van het bestuur van de Stichting 1940-1945. In de raad hebben vertegenwoordigers zitting van negen organisaties, die zich bezig houden met de belangenbehartiging van oud-verzetsmensen. De Raad van Overleg werd in het leven geroepen om de direct betrokkenen de mogelijkheid te bieden hun stem te laten horen. In de Raad van Overleg zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd:

Stichting Vriendenkring van Oud-Dachauers
Sociale Commissie Expogé
Nationale Federatieve Raad van het Voormalig Verzet in Nederland (NFRVVN)
Vereniging Landelijke Contactgroep Verzetsgepensioneerden 1940-1945 (LKG)
Vereniging Kinderen van Verzetsdeelnemers 1940-1945 (KVV)
Stichting Vriendenkring van Oud-Natzweilers
Stichting Genootschap Engelandvaarders
Verenigd Verzet 1940-1945
Groep Van der Heul
Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers (VBV)
Stichting Vriendenkring Neuengamme

Stand van zaken in 2005:

Op 1 januari 2005 kwam er een bestuurlijke fusie tot stand tussen de Stichting 1940-1945 en de Stichting Centrum ’45 waarbij de activiteiten van de Stichting 1940-1945 plaatsvinden onder de bestuurlijke en organisatorische leiding van Centrum '45. De directeur is drs. J.W. Reerds.

De Raad van Bestuur van Centrum '45 is in deze samenwerkingsvorm tevens Raad van Bestuur van Stichting 1940-1945. De Raad van Toezicht, de Stichtingsraad, de Raad van Advies en de Raad van Overleg zijn gehandhaafd.

Uit de Stichtingsbrief :

De Stichting heeft ten doel het verzorgen van de morele, geestelijke en materiële noden van personen of groepen van personen, die tijdens de bezetting door daad of houding tot het binnenlands verzet hebben bijgedragen, hun gezinnen of nabestaanden, indien zij na de beëindiging van de vijandelijkheden in ons land of een groot deel daarvan bijstand zullen blijken te behoeven.
De Stichting stelt zich dit doel, onverkort de verantwoordelijkheid van het Nederlandse volk om door zijn staatsorganen de slachtoffers van den oorlog te verzorgen en ziet zich onder meer als een middel om de overheid in de uitvoering van die taak bij te staan, voor zover betreft de personen of groepen van personen, bedoeld in het eerste lid.

Statuten van 19 januari 1993, Art. 2 Uitgangspunt, doel en taken:

De Stichting gaat uit van de solidariteitsgedachte, zoals die tijdens de jaren 1940-1945 tussen de deelnemers aan het binnenlands verzet is gegroeid en sindsdien is bevestigd.
Zij stelt zich ten doel de behartiging van de collectieve en individuele, materiele en immateriële belangen van deelnemers aan het binnenlands verzet en daaraan gelijkgestelden, die te kampen hebben met ziekten of gebreken, die in verband staan met hun deelneming aan het binnenlands verzet in de jaren 1940-1945, daaronder begrepen de belangen van hun gezinnen, weduwen en wezen, een en ander voor zover daaraan behoefte bestaat en overeenkomstig nader door het bestuur te stellen regels.
De Stichting kan naast de direct uit haar doelstelling voortvloeiende taken ook andere taken, die op aanverwante terreinen liggen, waarvoor specifieke kennis en ervaring bij de Stichting aanwezig zijn, bij besluit van het bestuur aanvaarden. De uitvoering van de taken zoals gesteld in lid 2 van dit artikel moet echter gewaarborgd blijven. De uitvoering van de hier bedoelde neventaken kan niet ten laste van de eigen middelen van de Stichting worden gebracht.

Bij de totstandkoming van de wet buitengewoon pensioen (Wbp) in 1947, kreeg de Stichting 1940-1945 een wettelijke taak aanvragers te begeleiden en verificatieonderzoek naar de verzetsclaim van deze aanvragers te verrichten. Aan de hand daarvan werden verzetsrapporten opgesteld. Aan de hand van dit rapport beoordeelt de Centrale Bestuurscommissie (CBC) van de Stichting de verzetsdeelname en geeft een verzetsverklaring af. Tevens geeft de CBC een verklaring van “niet-onwaardigheid in Nederlands nationale zin” af.

Van de aan de uitvoering van de Wet buitengewoon pensioen 1940-1945 verbonden werkzaamheden vielen, vanaf het van kracht worden van die wet op 29 september 1947, de volgende taken aan de Stichting ten deel:

Het adviseren aan de regering bij het vaststellen van algemene maatregelen van bestuur en wetgeving
Het afgeven van verklaringen omtrent de bijdrage tot het verzet en het in Nederlands-nationale zin al dan niet waardig gedrag van hen die pensioen aanvragen
Het verstrekken van andere dan voor de toekenning van de pensioenen benodigde gegevens
De uitbetaling van pensioenen

Een andere taak van de Stichting 1940-1945 is het onderzoeken van de aanvragen ‘Schade Eigen Verzet’ en preadviseren aan de Adviescommissie Verzetsdaden. Deze schadevergoeding werd in 1947 ingesteld door de minister van Financiën ter compensatie voor schade ontstaan door een verzetsdaad.

In 1973 werd de Stichting aangesteld om de begeleiding van Wuv-aanvragen op zich te nemen en ging de Stichting daarvoor (aanvullende) sociale rapporten opstellen. De werkzaamheden in het kader van de Wuv werden in 1983 overgedragen aan het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds.

Op 1 januari 1976 werd het takenpakket van de Stichting 1940-1945 uitgebreid met de uitvoering en toepassing van de Algemene Oorlogsongevallenregeling Nederlands-Indië 1941-1946 (AOR). De werkzaamheden werden door het minsterie van CRM aan de Stichting toevertrouwd en omvatten het betaalbaar stellen van de uitkeringen in het kader van deze regeling en alle administratieve zaken die hieruit voortvloeien. Eind december 1976 genoten in totaal 2500 personen een uitkering in het kader van de AOR, en kwamen nieuwe aanvragen nauwelijks nog voor. De uitvoerende werkzaamheden in het kader van de AOR werden in 1982 overgedragen aan het ABP.

Tevens ondersteunt de Stichting erkende verzetsdeelnemers, vervolgings- en burgerslachtoffers bij bezwaar- en beroepsprocedures. Vaak gaat het dan om het aantonen van medisch causaal verband tussen oorlogservaring en de invaliditeit, om aanspraak te kunnen maken op een uitkering. De medische gegevens van de aanvrager worden voor een contra-expertise overgelegd aan één van de medisch adviseurs van de Stichting.

Taken van de Stichting 1940-1945 in 1994:

Het adviseren van de Rijksoverheid met betrekking tot Wet- en regelgeving op het gebied van oorlogsgetroffenen
Het voorbereiden van beslissingen van de Raadskamer Wetten buitengewoon pensioen in gevolge de Wet buitengewoon pensioen 1940-1945 door onderzoek naar de aanspraken van aanvragers en het verzamelen van voor de vaststelling van het buitengewoon pensioen benodigde gegevens
Het verrichten van nader onderzoek bij:
- vraagstellingen m.b.t. bezwaarschriften
- verzoeken om herziening

Het afgeven van een verklaring van niet-onwaardig in Nederlandse, nationale zijn bij aanvragen om toekenning van een buitengewoon weduwen- of weduwnaarspensioen
Het, in het kader van de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers 1940-1945, opstellen van een volledige, sociale rapportage aan de hand van gegevens, verstrekt door de aanvrager
Het opstellen van aanvullende rapportages bij aanvullende aanvragen in het kader van Wuv
Het geven van medische en juridische ondersteuning in bezwaar- en beroepszaken, met inschakeling van medisch adviseurs
Het uitbetalen van de buitengewone pensioenen en ander pensioenen aan verzetsdeelnemers, tevens inhoudend het geven van (pensioen)voorlichting aan verzetsdeelnemers m.b.t. de voor hen geldende voorzieningen in het algemeen, zowel als m.b.t. individuele aanvragen
Het verlenen van (aanvullende) materiele hulp aan verzetsdeelnemers en vervolgingsslachtoffers, indien dit op grond van individuele omstandigheden nodig is:
- renteloze leningen
- rentedragende leningen
- à fonds perdu
- voorschot bp of Wuv

Het bieden van hulpverlening door maatschappelijk werkers aan allen die daarom vragen, zowel verzetsdeelnemers als vervolgingsslachtoffers, partners en kinderen van deze groepen
Het bieden van dienstverlening door vrijwilligers
Het bevorderen van sociale contacten onder verantwoordelijkheid van districtsraden. Door het organiseren van:
- contactbezoek door vrijwilligers
- organiseren van vakantieweken door vakantiecommissies
- organiseren van contactbijeenkomsten door contactcommissies

Sociale zorg

Wetgeving

Belangenbehartiging en zelforganisatie

Verzetsdeelnemers Nederland

Vervolgingsslachtoffers Nederland

Vervolgingsslachtoffers Nederland algemeen

Burger-oorlogsgetroffenen Nederland

Burger-oorlogsgetroffenen Nederland algemeen

Oorlogsgetroffenen uit Nederlands-Indië

Oorlogsgetroffenen uit Nederlands-Indië algemeen

Tweede generatie

Algemene Oorlogsongevallenregeling Indonesië (1948)

Regeling nopens de geldelijke verzorging der oorlogsslachtoffers (1944)

Regeling Hulpverlening Oorlogsslachtoffers 1940-1945 (1950)

Rijksgroepsregeling Oorlogsslachtoffers 1940-1945 (1960)

Rijksgroepsregeling Oorlogsslachtoffers 1940-1945 (1964)

Rijksgroepsregeling Vervolgingsslachtoffers 1940-1945 (1971)

Wet Buitengewoon Pensioen 1940-1945 (1947)

Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers 1940-1945 (1972)

Wet Uitkeringen Burger-oorlogsslachtoffers 1940-1945 (1984)

Het hoofdkantoor was gevestigd in Amsterdam en vanaf 1993 in Diemen

De Stichting 1940-1945 geeft sinds haar oprichting een periodiek uit. In eerste instantie was dit genaamd: 40-45, maandblad van de Stichting 1940-1945;

vanaf 1956: Mededelingenblad van de Stichting 1940-1945;

vanaf 1989: Contactblad van de Stichting 1940-1945 (verschijnt 4 maal per jaar).

Sandberg, H.W., Grote advies-commissie der Illegaliteit. Witboek over de geschiedenis van het georganiseerde verzet voor en na de bevrijding (Amsterdam 1950).

Boucher, F. et al., Woord gehouden: Veertig jaar Stichting 1940-1945 (Den Haag 1985).

Kolster, G.M.A. red., Het verslag van de werkzaamheden van de Stichting 1940-1945. 1994: Het vijftigste jaar (Diemen 1995).

www.st4045.nl

Stichting 1940-1945

Archief van de Stichting 1940-1945