Sectie IV (Restitutie- en Reparatiezaken) van de Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Bestuursraad te Bonn (Duitsland)

Na opheffing van de sectie in mei 1950 werden de taken (afwikkeling van de restitutie en herstelbetalingen) overgenomen door de Nederlandse Ambassade in de Bondsrepubliek Duitsland.

De Nederlandse regering

Na de overgave van Duitsland werd op de Conferentie van Potsdam in 1945 door de geallieerden besloten Duitsland op te delen in vier bezettingszones. Er werden een Russische, een Britse, een Amerikaanse en een Franse bezettingszone gevormd. Eveneens werd besloten een Geallieerde Bestuursraad in te stellen. Dit was een militaire organisatie die dienst deed als regering in Duitsland. De vier bezettingsmachten vormden de Geallieerde Bestuursraad.

De Geallieerde Bestuursraad had zich de afbraak van het nazi-apparaat; het zuiveren van het bestuur en het onderwijs van nazi's; het ontwapenen van de Duitse staat en het instellen van een stabiele democratie tot taak gesteld. Daarnaast hield de Geallieerde Bestuursraad zich bezig met het reguleren van het dagelijks leven.

Nederland en de andere geallieerde landen konden hun diplomatieke vertegenwoordiging in Duitsland van voor de oorlog nog niet herstellen. Voor het normaliseren van de diplomatieke verhoudingen was toestemming van de militaire bezettingsmacht nodig. Nederland had geprobeerd direct na afloop van de oorlog de consulaten te openen, maar dit werd door de Geallieerde bestuursraad niet toegestaan. Wel mocht Nederland een aantal liaison officers vestigen in de Britse, Amerikaanse en Franse bezettingszones. In het najaar van 1945 werd Nederland en andere geallieerde landen verzocht een militaire missie op te richten in Berlijn die verbonden was aan de Geallieerde Bestuursraad. Deze militaire missies zouden dienen als de diplomatieke vertegenwoordiging van een geallieerd land in Duitsland. Het hoofd van deze missie was niet, zoals bij een gewone diplomatieke vertegenwoordiging geaccrediteerd bij de regering van het ontvangende land, maar bij een militaire bezettingsautoriteit van dat land. Bij Koninklijk Besluit van 23 augustus 1945 werd door de Nederlandse regering besloten een militaire missie te vestigen in Berlijn.

In september 1945 werd een kantoor geopend aan de Korte Vijverberg 5 te Den Haag en in december van hetzelfde jaar kon de Militaire Missie in Berlijn de werkzaamheden aanvangen.

Samenstelling van de Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Bestuursraad in Duitsland

• Hoofd der Missie 
• Secretariaat (gevestigd in Den Haag)
• Juridische afdeling (gevestigd in Den Haag)
• Technische afdeling 
• Sectie I       Politieke Zaken
• Sectie II      Economische Zaken
• Sectie III     Financiële Zaken
• Sectie IV     Restitutie- en Reparatiezaken
• Sectie V      Repatriëring
• Sectie VI     Nederlandse belangen & Consulaire dienst
• Sectie VII    Militaire aangelegenheden
• Transportafdeling (gevestigd in Amsterdam)
• Personeel, comptabiliteit, algemene zaken (gevestigd in Den Haag)
• Medische afdeling 
• Inlichtingen
• Economisch adviseur
• Afdeling Technisch Onderzoek (gevestigd in Amsterdam)
• Local Agents 
  • Franse zone
  • Britse zone
  • Amerikaanse zone

• Netherlands Liaison Officers 
  • Franse zone
  • Britse zone
  • Amerikaanse zone
  • Central Tracing Bureau H.Q. UNRRA

• Groep Verkeer en Energie
• De vertegenwoordigers van de ministeries
• Departement van Verkeer en Energie
• Departement van Voedselvoorziening, Landbouw en Visserij
• Departement van Openbare Werken en Wederopbouw
• Bedrijfsgroep Scheepsbouw 

Inrichting van de organisatie van de Militaire Missie te Berlijn

1945-1946

• Sectie I       Politieke Zaken
• Sectie II      Economische Zaken
• Sectie III     Financiële Zaken
• Sectie IV     Restitutie- en Reparatiezaken
• Sectie V      Repatriëring
• Sectie VI     Nederlandse belangen & Consulaire dienst

1946-1947

• Sectie I       Politieke Zaken
• Sectie II      Economische Zaken
• Sectie III     Financiële Zaken
• Sectie IV     Restitutie- en Reparatiezaken
• Sectie V      Repatriëring
• Sectie VI     Nederlandse belangen & Consulaire dienst
• Sectie VII    Militaire Zaken 

Begin 1949 leidden de internationale spanningen er toe dat de Sovjet-Unie uit de Geallieerde Bestuursraad stapte. De overige drie geallieerde bezettingsmachten richtten daarna de Geallieerde Hoge Commissie te Bonn op. Deze Hoge Commissie nodigde andere landen uit om ook in Bonn diplomatieke posten op te zetten. Naar aanleiding van dit verzoek richtte Nederland in de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland, naast de reeds bestaande in Berlijn, een militaire missie op (Koninklijk Besluit 28 november 1949, nummer 49). Aan het hoofd van deze militaire missie kwam consul-generaal A. Millenaar te staan. De Nederlandse Militaire Missie te Bonn werd geaccrediteerd bij de Geallieerde Hoge Commissie. 

1949-1950

• Sectie I       Politieke Zaken
• Sectie II      Economische Zaken
• Sectie III     Financiële Zaken
• Sectie IV     Restitutie- en Reparatiezaken
• Sectie VI     Nederlandse belangen & Consulaire dienst
• Sectie VII    Militaire Zaken 

In 1950 verplaatste het hoofd van de Militaire Missie in Berlijn zijn werkzaamheden naar Bonn. Een groot deel van het personeel in Berlijn werd ook overgeplaatst naar Bonn. De consulaire zaken werden nog wel behandeld in Berlijn. Nadat de oorlogstoestand in 1951 formeel was beëindigd, was de weg vrij om een ambassade te vestigen in de Bondsrepubliek Duitsland. De Militaire Missie in Bonn verdween en er werd gelijktijdig een Nederlandse ambassade in Bonn geopend. Het hoofd van de Militaire Missie J.M. de Booij werd tevens de eerste ambassadeur in de Bondsrepubliek Duitsland. De Militaire Missie bleef nog werkzaam in Berlijn tot de hereniging van de twee Duitslanden in 1990. De ambassadeur in Bonn bleef zolang ook het hoofd van de Militaire Missie in Berlijn.

Sectie IV maakte deel uit van de Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Bestuursraad in Duitsland.

Sectie IV behandelde op diplomatiek niveau zaken die betrekking hadden op:

• de terugvoering van goederen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door Duitsers uit Nederland waren geroofd
• de herstelbetaling door Duitsland in de vorm van goederen

De feitelijke opsporing en terugvoering van goederen naar Nederland was een taak van de Commissaris-Generaal voor de Nederlandse Economische Belangen in Duitsland.

Rechtsherstel

• Verzetsdeelnemers Nederland algemeen

• Vervolgingsslachtoffers Nederland algemeen

• Dwangarbeiders

• Repatrianten uit Europa

Nederland

Duitsland

Berlijn (DE)

Bonn (DE/BRD)

• Ambassade in de Bondsrepubliek Duitsland te Bonn
• Commissariaat-Generaal voor de Nederlandse Economische Belangen in Duitsland
• Centrale Vermogens Opsporingsdienst
• Deutsche Revisions- und Treuhand Aktiengesellschaft (AG), Zweigniederlassung Den Haag
• Militair Gezag

• Kulk, K., Inventaris van het archief van Sectie IV (Restitutie- en Reparatiezaken) van de Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Bestuursraad in Duitsland te Bonn, 1945-1950 (Den Haag [Nationaal Archief] 1987).