|
|
||||||
| REPATRIËRING |
| OPSPORING VERMISTEN |
| INFORMATIEVERSTREKKING OVER PERSONEN |
| SOCIALE ZORG |
| RECHTSHERSTEL |
| WETGEVING |
| VERIFICATIEONDERZOEK |
| BELANGENBEHARTIGING EN ZELFORGANISATIE |
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/892_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")
Deutsche Revisions- und Treuhand Aktiengesellschaft (AG), Zweigniederlassung Den Haag
In 1945 kwam de DRT onder beheer van het Nederlands Beheersinstituut te staan. De liquidatie van de DRT vond plaats in 1957.
In overleg met het Rijkscommissariaat vestigde in de zomer van 1940 de Deutsche Revisions-und Treuhand A.G, een groot Duits accountantskantoor, een filiaal in Den Haag.
Tijdens de bezetting hebben de Duitse autoriteiten bij verordening 26/1940 het in Nederland aanwezige vijandelijke vermogen onder beheer gesteld. Onder vijanden werden verstaan alle personen, bedrijven en instellingen die zich bevonden of gevestigd waren in geallieerde landen. Dit konden zowel Nederlanders zijn, alsook Engelsen en Amerikanen en andere vijanden van de Duitsers. Om het beheer uit te voeren werden zes verschillende Verwaltungen ingesteld: zes regionale Verwaltungen voor vijandelijke onroerende goederen, twee voor vijandelijke gerechtigheid in nalatenschappen, de Geschäftstelle für Feindlicher Warenlager, de Sammelverwaltung feindlicher Hausgeräte en de DRT, die als Sammelverwalterin feindlicher Barmittel, Goldbestände, Schliessfächer und Wertpapiere fungeerde.
Nederlands filiaal van de Deutsche Revisions-und Treuhand A.G.
De belangrijkste taak van de DRT, was het beheer van vijandelijke vermogens, zoals edelmetalen, edelstenen, waardepapieren en de inhoud van bankkluisjes. Onder vijandelijk vermogen werd verstaan: alle vormen van bezit toebehorend aan vijanden van Duitsland, bv. Britten, en aan Nederlanders die zich op de dag van de Duitse inval op 10 mei 1940 op vijandelijk gebied bevonden (Aalders, Roof, blz. 130-131). De DRT paste Verordening 26/1940 toe die verplichtte tot aangifte van vijandelijk vermogen. Ze werd belast met het in ontvangst nemen, registreren en inventariseren van alle aanmeldingsformulieren.
De DRT kreeg daarnaast het toezicht op alle bewindvoerders van vijandelijk vermogen en trad zelf op als bewindvoerder van alle banksaldi, effectendepots, safeloketten en vorderingen en later ook van hypotheken. De DRT inde daarbij ook de vorderingen van vijanden op Nederlanders, evenals de opbrengsten uit effecten. Indien een vijandelijk vermogen ook joods bleek te zijn werd de DRT of een van de andere bewindvoeders van het Feindvermögen met het beheer belast en niet Liro Sarphatistraat.Tevens werd de DRT om advies gevraagd over de onder beheerstelling van ondernemingen en bij de benoeming van de bewindvoerder.
In juli 1941 werd door het Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft 'Richtlinien für die Verwaltung von anmeldepflichtigen Unternehmen' opgesteld. De DRT hield volgens deze richtlijnen accountantstoezicht op het beheer van de Liquidationstreuhänder van joodse bedrijven. Ze controleerde daartoe de liquidatieverslagen van de Omnia Treuhandgesellschaft m.b.H. en andere Liquidationstreuhänder. Bij grote bedrijven werden ook uitgebreide accountantscontroles uitgevoerd. Later werd de DRT ook Sammeltreuhänderin van joodse firma’s, die hoewel voor liquidatie bestemd, om de een of andere reden niet afgehandeld konden worden.
In totaal bleek op 10 mei 1945 voor een bedrag van f. 115 miljoen gulden bij de DRT te berusten, verdeeld over 20.000 crediteuren, die als zodanig in de boekhouding specifiek waren geadministreerd. Deze crediteuren bevonden zich over meer dan 100 verschillende landen verspreid.
Na de oorlog
Na de bevrijding kwam de DRT onder beheer te staan van het Militair Gezag. Het Militair Gezag stelde als beheerders de notarissen A.M. Vroom en J. van Hasselt aan, die in 1952 opgevolgd werden door het Bureau Bijzondere Beheren van het Nederlandse Beheersinstituut. De administratieve werkzaamheden die aan de DRT verbonden waren, werden opgedragen aan de Nationale Trust Maatschappij N.V. te Amsterdam.
De beheerders kregen de opdracht de onder de DRT aangetroffen ‘Verwaltung’ te liquideren door de crediteuren uit de ontstane boedel zo veel mogelijk hun aandeel te geven. Er konden vorderingen ingediend worden door de crediteuren zelf, maar ook namens de crediteuren door derden, die ter zake als zaakwaarnemer werden beschouwd. Bij de indiening moesten gegevens worden verstrekt omtrent de vorderingen en omtrent de crediteur zelf, zoals naam, adres, woonplaats en nationaliteit. Na de erkenning vonden uitkeringen op vorderingen plaats en wel in 1949 voor 75% , in 1951/1952 voor 24% en tenslotte in 1957 en later een slotuitkering van 3%. In 1971 heeft de staatssecretaris van Justitie een bedrag van ruim 1,3 miljoen gulden in de Consignatiekas gestort, toebehorend aan onbekende en onvindbare crediteuren van de DRT.
- Burger-oorlogsgetroffenen Nederland algemeen
- "Vijanden"
Het aanvankelijk in Den Haag gevestigde DRT-filiaal werd in 1943 overgeplaatst naar Arnhem, tegelijk met de verhuizing van de Wirtschaftprüfstelle en de Abteilung Feindvermögen van het Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft.
- Lippmann, Rosenthal & Co., Sarphatistraat (Liro)
- Nederlands Beheersinstituut
- Schade Enquête Commissies
- Commissariaat voor Oorlogsschade
- Vermögensverwaltungs- und Renteanstalt
- Sammelverwaltung feindlicher Hausgeräte
- Geschäftsstelle für Verwaltung feindlicher Warenlager (in den besetzten Niederländischen Gebieten)
- Beheerder/liquidateur van de Sammelverwaltung feindlicher Hausgeräte en de Geschäftsstelle für Verwaltung feindlicher Warenlager
- Niederländische Aktiengesellschaft für Abwicklung von Unternehmungen
- Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft
- Omnia Treuhandgesellschaft m.b.H.
- Handelstrust West
- Sectie IV (Restitutie- en Reparatiezaken) van de Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Bestuursraad te Bonn (Duitsland)
- Aalders G., Roof. De ontvreemding van joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1999).
- Aalders, G., Berooid. De beroofde joden en het Nederlandse restitutiebeleid sinds 1945 (Amsterdam 2001).
- Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
- Leeuw, A.J. van der, Kort overzicht van gebeurtenissen en maatregelen met betrekking tot de arisering van Joodse ondernemingen tijdens de Duitse bezetting van Nederland (Amsterdam z.j.). Notities voor het Geschiedwerk, nr. 84. Interne publicatie van het RIOD.
Archief van de Deutsche Revisions und Treuhand A.G., Zweigniederlassung Den Haag
Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, Amsterdam
Inventaris
Toegangsnummer 94c
De inventaris is in 1987 vervaardigd door E. Groeneveld-Ottow.
1,6 meter
Thematisch
Het archief is als volgt ingedeeld:
- Interne stukken; algemene correspondentie en andere stukken
- Circulaires aan Verwalter en Treuhänder
- Aanmelding van vijandelijke en buitenlandse vermogenswaarden
- Aanmelding boedels ingevolge Verordening Vijandelijk Vermogen (26/1940)
- Behandeling en vrijgave van boedels; veilingen goederen uit joods bezit
- Arisering van joodse bedrijven (algemeen en afzonderlijk)
- Afwikkeling Deutsche Revisions und Treuhand AG
papier
beperkte openbaarheid
Het archief is in zijn geheel beperkt openbaar. Het is slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
Het archief bevat slecht een klein gedeelte van het oorspronkelijk gevormde archief. Een groot aantal stukken zijn alleen in kopie aanwezig.
Enkele duizenden accountantsrapporten inzake onder beheer gestelde joodse organisaties zijn in handen gekomen van de Politieke Recherche Afdelingen Collaboratie (PRAC) te Amsterdam en werden door deze door het hele land verspreid om in strafdossiers en dossiers van de vreemdelingendienst terecht te komen. Het Commissariaat voor Oorlogsschade heeft zich bezig gehouden met de opsporing van deze dossiers, omdat ze van belang waren bij de afwikkeling van de zgn. 'Verwaltungs-schade'. Enkele honderden die zich in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging bevonden, zijn indertijd naar de DRT terug gegaan, evenals een kleiner aantal speciale dossiers, die bij het Nederlandse Beheersinstituut terecht waren gekomen.
Het archief bevat informatie over de taak van de DRT bij de afwikkeling van onder beheer gestelde joodse ondernemingen, zoals interne instructies en circulaires aan Sachbearbeiter. Daarnaast bevat het archief informatie over de arisering van joodse bedrijven. Wat de aanmelding van vijandelijk vermogen (VO 26/1940) betreft, bevat het archief correspondentie met transportondernemingen over aanmelding van opgeslagen meubilair, verhuisboedels e.d. van voornamelijk in het buitenland verblijvende personen en stukken over de veiling van goederen van voornamelijk in de Verenigde Staten wonende joden. Daarnaast bevat het archief circulaires aan banken en aan de Verwalter van vijandelijke ondernemingen en algemene correspondentie, voornamelijk met de afdeling Feindvermögen. Tevens bevat het archief stukken betreffende de naoorlogse afwikkeling van de DRT.
- Dossierarchief van het Nederlandse Beheersinstituut
- Het archief van de Abteilung Feindvermögen van het Reichskommissariat in den besetzten Niederländischen Gebieten
- Collectie dossiers afkomstig uit de archieven van de Omnia-Treuhandgesellschaft m.b.H., de Deutsche Revisions- und Treuhand A.G. (Zweigniederlassung Den Haag) en de Wirtschaftsprüfstelle (94f). De dossiers van de verschillende instellingen zijn na de oorlog door de Schade Enquête Commissies als een verzameling geordend.
Archief van de Deutsche Revisions und Treuhand Gesellschaft en de beheerders van de DRT
Nationaal Archief, Den Haag
Inventaris
Inventaris met nadere toegangen
Nadere toegang: database
Het op de DRT betrekking hebbende gedeelte bedraagt 8,5 meter.
Alfabetisch
De dossiers over de door het NBI beheerde vermogens zijn alfabetisch op naam opgeborgen.
papier
beperkte openbaarheid
Het beperkt openbare gedeelte van dit archief (niet-openbaar categorie B) is alleen ter inzage na schriftelijke toestemming tot raadpleging, te verkrijgen d.m.v. een schriftelijk verzoek (per brief, inclusief onderzoeksopzet) aan de directeur van het Nationaal Archief t.a.v. het hoofd Onderzoek. Raadpleging van stukken, jonger dan 50 jaar, na toestemming van de directeur Nationaal Archief. In twijfelgevallen pleegt directeur Nationaal Archief overleg met Justitie. Publicatie van gegevens na toestemming van Justitie, behalve van gegevens, die naar hun aard openbaar zijn (kranten, brochures, publicaties Raad en NBI, in openbaar uitgesproken vonnissen).
Het grootste gedeelte van het archief van de DRT en van de beheerders (afwikkelingsdossiers) zijn in 1992 conform de bepalingen van de Archiefwet vernietigd.
De inventarisnummers betreffende de DRT bevatten gedeeltelijk stukken van de DRT zelf, van beheerders van de DRT en gedeeltelijk stukken van het Nederlandse Beheersinstituut.
De volgende categorieën archiefbescheiden vallen te onderscheiden:
Archivalia van de Deutsche Revisions- und Treuhand-Aktiengesellschaft, Zweigniederlassung Den Haag (DRT) 1940-1945
- Algemeen
- Voorschriften
- Personeel
- Beheer Feindvermögen
- Beheer Feindvermögen; Prüfungsberichte en accountantsrapporten
- Toezicht op arisering en liquidatie van joodse ondernemingen; Prüfungsberichte en accountantsrapporten
- Toezicht op andere instellingen
- Kaartsysteem op naam van natuurlijke en rechtspersonen (instellingen en bedrijven), voorkomend in de administratie van de DRT, 1940-1945 (inv.nr. 21522-21572). Het betreft o.m. de namen van vrijwel alle:
- Natuurlijke en rechtspersonen die als vijanden beschouwd werden en over wier vermogen een ‘Verwalter’ is benoemd; de kaartjes vermelden – indien bekend – het adres van de vijandelijke personen, de naam en adres van de Verwalter en verwijzen naar dossiers met een zgn. ‘Verw.’-nummer
- Bedrijven gevestigd in vijandelijke landen, ten wiens naam goederenvoorwaarden aanwezig waren; de kaartjes vermelden – indien bekend – het adres van de bedrijven, de naam en adres van degene die de goederen in beheer heeft, soms de aard van de goederen, en verwijzen naar dossiers met een zgn. ‘Lag.’-nummer
- Natuurlijke en rechtspersonen die als vijanden zijn beschouwd; de kaartjes vermelden de naam en woonplaats van de vijandelijke persoon en naam van de bankinstelling bij wie een rekening aanwezig was, en in geval van de Postcheque- en Girodienst, ook het rekeningnummer
- Joodse bedrijven, waarover ‘Liquidationstreuhänder’ waren aangesteld die door de DRT werden gecontroleerd; de kaartjes vermelden het adres van de bedrijven, soms de naam en het adres van de liquidateur (indien vermeld, meestal Omnia), een stempelafdruk ‘Von der Aufsichtsplicht entbunden’, met datum en verwijzing naar dossiers met een zgn. ‘Treu.-’nummer
- Treuhänder en Verwalter die belast waren met de liquidatie, respectievelijk het beheer van bedrijven en vermogens onder toezicht van de DRT; de kaartjes vermelden de namen en adressen van de Treuhänder en Verwalter, de bedrijven en vermogens onder hun beheer en verwijzen naar dossiers met een zgn. ‘Treu.-‘ of Verw.-‘nummer. (21560-21561: Treuhander; 21570-21571: Verwalter)
Archivalia van de beheerders van de DRT
- Algemeen, o.a. een verslag van hun werkzaamheden, een beschrijving van de administratie van de DRT en diverse instructies en circulaires (inv.nr. 797). Diverse rapporten over het beheer (d.w.z. liquidatie) van de DRT (inv.nr.804)
- Effecten
- Reichsmarken
- Erkenning van vorderingen, uitkeringen, liquidatie
Archivalia van het Hoofdkantoor NBI
- Correspondentie
- Verslagen
- Interne opdrachtformulieren
Archivalia van bijkantoren van het NBI
- Correspondentie
Archivalia, niet tot het NBI- of DRT-archief behorend
- Een aantal stukken die vnl. betrekking heeft op het Generalkomissariat für Finanz und Wirtschaft
Archief van de Generalkommissar für Finanz und Wirtschaft, Abteilung Feindvermögen (NA)
Nationaal Archief, Den Haag
Inventaris met nadere toegangen
2.08.68
Omvang: 294 blz. De inventaris bevat een korte archivistische inleiding (blz. 3-9).
Een index op naam van personen en instellingen
77,3 meter
Thematisch
papier
beperkte openbaarheid
Het archief van de Abteilung Feindvermögen van het Reichskommissariat für die besetzten niederländischen Gebieten (1940-1945) mag tot 1 januari 2020 alleen worden geraadpleegd na voorafgaande schriftelijke toestemming van de directeur van het Nationaal Archief. Voor publicatie van gegevens uit deze bescheiden is eveneens voorafgaande schriftelijke toestemming van de directeur van het Nationaal
Archief vereist. Een beslissing, houdende weigering tot het verlenen van toestemming, wordt met redenen omkleed.
Het archief van de Generalkommissar für Finanz und Wirtschaft bestaat uit dossiers met gegevens over personen en instellingen wier vermogen door de Duitse bezettingmacht als vijandelijk vermogen onder beheer was gesteld van de Deutsche Revisions- und Treuhand AG. Zweigstelle Den Haag. Een dossier bevat naast gegevens over de benoeming en het ontslag van de Verwalter of Treuhänder, ook gegevens over de aard en omvang van het beheerde vermogen. Veelal bevindt zich een accountantsrapport in het dossier.
In het archief van de DRT bevinden zich o.a. een serie dossiers van door de DRT beheerde organisaties, richtlijnen, activiteitenrapporten, financiële stukken en stukken betreffende de afwikkeling van de DRT (1944-1950).
Dossiers van de Omnia-Treuhandgesellschaft m.b.H., de Deutsche Revisions- und Treuhand A.G. (Zweigniederlassung Den Haag) en de Wirtschaftsprüfstelle
Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, Amsterdam
Inventaris
Toegangsnummer 94f.
De inventaris werd in 1998 vervaardigd door J.M.L. van Bockxmeer.
De naar schatting 8.000 à 9.000 dossiers staan op nummer gerangschikt. Zij zijn toegankelijk gemaakt met behulp van twee kaartsystemen.
Er zijn twee kaartsystemen aangelegd die als toegang op de collectie dossiers gebruikt werden en worden. Het ene kaartsysteem geeft toegang op dossiers van bedrijven in Den Haag en omgeving (2 laden), het andere verwijst naar dossiers van bedrijven in het hele land (8 laden). Op de kaarten staan meestal enkele gegevens over het bedrijf zoals naam, adres, naam van de eigenaar en er zijn gegevens op te vinden die in verband staan met het ariseren of liquideren van het bedrijf. Zo zijn er op de kaarten nummers te vinden die de DRT, Omnia, de Wirtschaftsprüfstelle en andere organisaties tijdens de behandeling van een zaak gebruikt hebben. Deze nummers kunnen niet gebruikt worden voor het opvragen van een dossier, zij zijn ook geen aanwijzing dat er een dossier aanwezig is. In het kaartsysteem zijn veel meer kaarten op naam van bedrijven aanwezig dan er dossiers zijn. Als er een groot blauw-paars nummer op een kaart gestempeld is, verwijst dit in principe naar een dossier op naam van het bedrijf of naar een map waarin kleine dossiers op naam van verschillende bedrijven verzameld zijn. Zo'n nummer werd door medewerkers van de SEC op de kaart en het bijbehorende dossier gestempeld. De nummering loopt op van 1 tot en met 6798. In een aantal gevallen staat er op de kaartjes wel een gestempeld nummer, maar is er geen dossier aanwezig. De kaartsystemen kunnen door bezoekers van de studiezaal op microfilm geraadpleegd worden. De nummers van de films, die kunnen worden opgevraagd aan de balie van de studiezaal, zijn 133 t/m 139. Staat er op een kaart een gestempeld nummer, dan kan met behulp daarvan het bijbehorende dossier worden opgevraagd.
67 meter
Numeriek
Ordening en toegang zijn het resultaat van de werkzaamheden van de Schade Enquête Commissies (SEC) die na de oorlog onder andere belast waren met het in behandeling nemen van schade ontstaan door het in beheer nemen van bedrijven.
microfilm
papier
beperkte openbaarheid
Het archief is in zijn geheel beperkt openbaar. Het is slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD.
Het gaat hier om een verzameling dossiers die van de Omnia, de Deutsche Revisions- und Treuhand A.G. (Zweigniederlassung Den Haag) en de Wirtschaftsprüfstelle afkomstig zijn en door de Schade Enquete Commissies na de oorlog als verzameling zijn geordend. Het is ook mogelijk, dat zich dossiers van andere organisaties in het bestand bevinden. Het is niet altijd met zekerheid vast te stellen of een dossier afkomstig is uit de oorspronkelijke archieven van de DRT, de Wirtschaftsprüfstelle of Omnia. Zo kan een DRT-dossier betrekking hebben op een zaak die door deze organisatie werd afgehandeld, maar het is ook mogelijk dat het om stukken gaat die aan de DRT zijn toegezonden, bv. door Omnia, vanwege de toezichthoudende functie van de DRT.
De dossiers zijn niet stuk voor stuk op hun inhoud geïnventariseerd. Met behulp van een steekproef is vastgesteld welke documenten over het algemeen aangetroffen kunnen worden.
In willekeurige volgorde zijn dat:
- Correspondentie van Omnia (of afschriften daarvan) met bankinstellingen zoals de Bank voor Nederlandsche Arbeid N.V. en Lippmann Rosenthal & Co.
- Correspondentie met de Niederländische Aktiengesellschaft für Abwicklung von Unternehmungen (NAGU).
- Correspondentie van Treuhänder met de Wirtschaftsprüfstelle.
- Correspondentie (of afschriften) van de Sachbearbeiter van Omnia die de liquidatie uitvoerde met het hoofdkantoor van Omnia in Nederland.
- Stukken die verband houden met het inwinnen van inlichtingen over de verblijfplaats van de eigenaar van het bedrijf (die vaak al op transport is gesteld naar Westerbork en verder).
- Boedel- en magazijn inventarissen opgemaakt door de Treuhänder (bv Omnia) of door een makelaar/taxateur.
- Balansen opgemaakt door de Treuhänder (bv. Omnia).
- Een afschrift van het Schlussbericht aan de Wirtschaftsprüfstelle waarmee de werkzaamheden van Omnia of de DRT afgesloten werden.
- Een afschrift van de brief aan de DRT van Omnia waarin vermeld wordt dat het Schluss-bericht (ter verificatie) aan de DRT is gestuurd.
- Correspondentie met de Kamer van Koophandel en Fabrieken en uittreksels uit het Handelsregister.