Na de capitulatie van Duitsland werd op de Conferentie van Potsdam in 1945 door de geallieerden besloten om Duitsland op te delen in vier bezettingszones. Een Russische, een Britse, een Amerikaanse en een Franse bezettingszone werden gevormd. Tevens werd besloten een Geallieerde Bestuursraad in te stellen. Dit was een militaire organisatie die dienst deed als regering in Duitsland. De vier bezettingsmachten vormden de Geallieerde Bestuursraad.
De Geallieerde Bestuursraad had zich tot taak gesteld de afbraak van het nazi-apparaat en het zuiveren van het bestuur en het onderwijs van nazi's, het ontwapenen van de Duitse staat en het instellen van een stabiele democratie. Daarnaast hield de Geallieerde Bestuursraad zich ook bezig met het reguleren van het dagelijks leven.
Nederland en de andere geallieerde landen konden hun diplomatieke vertegenwoordiging in Duitsland van voor de oorlog nog niet herstellen. Voor het normaliseren van de diplomatieke verhoudingen was toestemming van de militaire bezettingsmacht nodig. Nederland had geprobeerd om direct na afloop van de oorlog de consulaten te openen, maar dat werd door de Geallieerde bestuursraad niet toegestaan. Wel mocht Nederland een aantal liaison officers vestigen in de Britse, Amerikaanse en Franse bezettingszones. In het najaar van 1945 werd het Nederland toegestaan om een militaire missie op te richten in Berlijn die verbonden was aan de Geallieerde Bestuursraad.
Begin 1949 leidden de internationale spanningen er toe dat de Sovjet-Unie uit de Geallieerde Bestuursraad stapte. De overige drie geallieerde bezettingsmachten richtten daarna de Geallieerde Hoge Commissie te Bonn op. Deze Hoge Commissie nodigde andere landen uit om ook in Bonn diplomatieke posten op te zetten. Nederland richtte vervolgens in de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland, naast de bestaande in Berlijn, een militaire missie op (Koninklijk Besluit 28 november 1949, nummer 49). De Nederlandse Militaire Missie te Bonn werd geaccrediteerd bij de Geallieerde Hoge Commissie.
In 1950 verplaatste het hoofd van de Militaire Missie in Berlijn zijn werkzaamheden naar Bonn. Een groot deel van het personeel in Berlijn werd ook overgeplaatst naar Bonn. De consulaire zaken werden nog wel behandeld in Berlijn door het consulaat-generaal dat in 1947 opgericht was. Nadat de oorlogstoestand in 1951 formeel was beëindigd, was de weg vrij om een ambassade te vestigen in de Bondsrepubliek Duitsland. De Militaire Missie in Bonn verdween en er werd gelijktijdig een Nederlandse ambassade in Bonn geopend (bij Koninklijk Besluit dd. 19 maart 1951, nr 9). Het hoofd van de Militaire Missie J.M. de Booy werd de eerste ambassadeur in de Bondsrepubliek Duitsland.
Ambassadeur te Bonn tevens Hoofd der Militaire Missie te Berlijn
J.M. de Booij (1951-1952)
A. Th. Lamping (1953-1958)
Jhr. Mr. H.F.L.K. van Vredenburch (1959-1962)
Inrichting van de organisatie bij de oprichting in 1951
Sectie I - Politieke Zaken
Sectie II - Economische Zaken
Sectie III - Financiële Zaken
Sectie VIII - Pers- en culturele aangelegenheden
Sectie IX - Landbouw
Sectie X - Rijnvaart
De nummering van de afdelingen (secties) is overgenomen van haar voorloper de Militaire Missie. De ontbrekende nummers zijn van afdelingen die in het verleden hebben bestaan, maar inmiddels waren opgeheven.
Positie binnen de organisatie
De ambassade ressorteert onder het ministerie van Buitenlandse Zaken
Taken
De taken van een ambassade zijn in het Reglement Buitenlandse Dienst (Koninklijk Besluit 13 oktober 1951, Staatsblad nr. 449) vastgelegd:
Het Koninkrijk in het buitenland vertegenwoordigen;
De buitenlandse betrekkingen van het Koninkrijk onderhouden door middel van contacten met de regering van de ontvangende staat;
De belangen van het Koninkrijk en van de onderdanen behartigen en beschermen buiten het grondgebied;
Het verzamelen en verstrekken van gegevens met betrekking tot het gastland die voor de regering en voor de bewoners van het Koninkrijk van belang kunnen zijn;
Buiten het grondgebied van het Koninkrijk de gerechtelijke, buitengerechtelijke en administratieve handelingen en werkzaamheden te verrichten welke krachtens internationale overeenkomsten en de wetten en voorschriften van het Koninkrijk aan diplomatieke en consulaire ambtenaren zijn opgedragen of waartoe deze bevoegd zijn verklaard;
Het verrichten van alle andere door of vanwege de regering op te dragen werkzaamheden.
De werkzaamheden van de ambassades en consulaten zijn onder te verdelen in:
De ambassade was bij oprichting gevestigd in Bonn, de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland (BRD). Na de eenwording van West- en Oost-Duitsland is de ambassade verhuisd naar de nieuwe Duitse hoofdstad Berlijn.
Inventaris van de archieven van de Ambassade in de Bondsrepubliek Duitsland te Bonn, en van de Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Bestuursraad Berlijn, 1945-1955. Nationaal Archief/Centrale Archiefselectiedienst (Den Haag/Winschoten 2004).
Inventaris van het archief Sectie VI (Consulaire Aangelegenheden) van de Nederlandse Missie bij de Geallieerde Bestuursraad te Berlijn, 1945-1957 (1969). Nationaal Archief (Den Haag 2005).
Ditzhuyzen, R.E. van, (red.), Tweehonderd jaar Ministerie van Buitenlandse Zaken, Ministerie van Buitenlandse Zaken (Den Haag 1998).
Kersten, A., Buitenlandse zaken in ballingschap: groei en verandering van een ministerie, 1940-1945 (Alphen aan den Rijn 1981).
Gedane Buitenlands Zaken. Een institutioneel onderzoek naar het beleidsterrein buitenland, ontwikkelingssamenwerking en het Ministerie van Buitenlandse Zaken, 1945-1990 (1994) PIVOT-rapport nummer 103 Rijksarchiefdienst/PIVOT, Ministerie van Buitenlandse Zaken (Den Haag 2000).
Steenhard Sluyter, H., Nederlandse vertegenwoordigingen te Berlijn sinds 1970. Ministerie van Buitenlandse Zaken (Den Haag 1994).
Er zijn diverse agenda's van ingekomen en uitgaande stukken die een nadere toegang op de dossiers vormen. In deze agenda's worden op chronologische volgorde gegevens vastgelegd met betrekking tot het inkomen, afdoen en uitgaan van brieven, telegrammen etc. Tevens bevat het archief registers van ingekomen en verzonden brieven en rapporten (brieven- en documentenregisters). Daarnaast zijn er klappers op naam en onderwerp. Dit zijn alfabetische registers waar in archiefbescheiden zijn vermeld onder opgaven van de vindplaatsen van documenten.
Een laatste nadere toegang op het archief zijn de inhoudsopgaven van stukken en dossiers van de ambassade in Bonn. Wel dient rekening gehouden te worden dat bij de inventarisatie van dit archief, de opbouw van het archief en de omschrijvingen van de dossiers zijn gewijzigd.
Omvang: 68 pagina's. De inventaris bevat een zeer bescheiden archivistische inleiding (blz. 5-7)
Omvang
25 meter; 884 inventarisnummers. Inventarisnummers 1-784 omvatten het archief van de Nederlandse Ambassade in de Bondsrepubliek Duitsland
Archiefordening
Chronologisch
Thematisch
Informatiedrager
foto
papier
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
Toelichting
Het archief is beperkt openbaar. Een aantal inventarisnummers is in verband met privacybescherming pas in 2022 of later raadpleegbaar
Verloren geraakt
Niet bekend
Selectie en vernietiging
De eerste sortering en selectie van het archief van de ambassade was in 1973. De selectie en vernietiging heeft toentertijd plaatsgevonden op basis van de Lijst, houdende opgaaf van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in het archief van het ministerie van Buitenlandse Zaken en in de archieven van de Nederlandse vertegenwoordigers in het buitenland (1960). Bij die bewerking is totaal 22 meter van de 55 meter vernietigd. Over de selectie en vernietiging van stukken in 2004 zijn geen gegevens bekend. Het is aan te nemen dat de selectie op basis van diezelfde Lijst uit 1960 heeft plaatsgevonden. De selectie is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Analytische beschrijving van het archief
Na de verplaatsing van de werkzaamheden van de Militaire Missie te Berlijn naar Bonn, werd tevens een deel van het archief meegenomen. Het archief uit Berlijn is geïntegreerd in het archief van de Militaire Missie te Bonn. De Militaire Missie te Bonn werd opgeheven en ging over in een ambassade. Het archief van de Militaire Missie te Bonn werd daarna het archief van de ambassade. Dit verklaart waarom er een groot aantal dossiers aanwezig is in het archief van de ambassade die dateren uit 1945, terwijl de ambassade pas in 1951 is opgericht. In de registers van ingekomen en uitgaande post bijvoorbeeld, die beginnen in 1945, werd tot de oprichting van de ambassade de post van de Militaire Missie te Bonn ingeschreven.
In de inventaris wordt het archief beschreven als de neerslag van 'pogingen van de autoriteiten om de naoorlogse chaos te beteugelen en de (internationale) rechtsorde te herstellen.' Een groot aantal stukken heeft betrekking op aspecten van (internationaal) strafrecht, staatsrecht en oorlogsrecht.
Een aantal dossiers heeft betrekking op 'oorlogsrecht ten aanzien van personen' en 'oorlogsrecht ten aanzien van goederen'. Deze laatste stukken hebben betrekking op schadeloosstellingen en restitutie van in beslag genomen gelden en goederen.
Onder de hoofdstukken 'Sociale aangelegenheden' en 'Openbare orde, paspoorten, visa en andere reisdocumenten' zijn dossiers te vinden over de repatriëring van Nederlanders (een enkele) en over de opsporing van vermiste Nederlandse personen. Onder het hoofdstuk 'Openbare gezondheidszorg, graven en lijkbezorging' bevinden zich dossiers over Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven in Duitse bodem.
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
De volgende archieven zijn (deels) geïntegreerd in het archief van de ambassade te Bonn (zie ook analyse archief):
Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Bestuursraad te Berlijn
Nederlandse Militaire Missie bij de Geallieerde Hoge Commissie in Duitsland te Bonn