<< Huisraad | Diamanten >>

Kunst en cultuurgoederen

Een Engelse officier bekijkt kunstschatten in het huis van een hoge Nazi-officer te Hannover, waaronder ook Nederlandse werken

Een Engelse officier bekijkt kunstschatten in het huis van een hoge Nazi-officer te Hannover, waaronder ook Nederlandse werken

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vond er in Nederland op grote schaal roof van kunst en cultuurgoederen plaats door middel van gedwongen verkoop en/of confiscatie. De roof werd grotendeels uitgevoerd door Duitse instellingen, die speciaal voor dit doel waren opgericht. Bekende roofinstellingen waren de Dienststelle Mühlmann en de roofbank Lippmann, Rosenthal & Co. (Liro). In 1945 werd een groot deel van deze kunstroof door de geallieerden teruggevonden in Duitse depots. 

De Stichting Nederlands Kunstbezit (SNK) heeft in de periode 1945-1950 een belangrijke rol gespeeld in de opsporing, de recuperatie, het beheer en de restitutie van geroofde Nederlandse kunst en cultuurgoederen uit binnen- en buitenland. De SNK ontwikkelde overeenkomstig het Besluit herstel rechtsverkeer E 100 richtlijnen voor de teruggave van kunst aan (joodse) rechthebbenden. De kunst en cultuurgoederen die volgens de SNK niet voor restitutie in aanmerking kwamen, bleven in beheer van de Nederlandse staat. Een deel van deze voorwerpen is in de jaren vijftig openbaar geveild. Een ander deel werd onderdeel van de NK(Nederlands Kunstbezit)-collectie.

SNK kondigt aan dat aangifte moet worden gedaan van antiquiteiten, kunstvoorwerpen en bibliotheken die in de oorlog geroofd zijn

SNK kondigt aan dat aangifte moet worden gedaan van antiquiteiten, kunstvoorwerpen en bibliotheken die in de oorlog geroofd zijn

In 1948 bleek dat de SNK onvoldoende grip had op het verloop van haar werkzaamheden. Door een personeelstekort waren de administratie en de afhandeling van de restitutie van kunst op achterstand geraakt. Onderzoek wees uit dat er sprake was van administratieve onnauwkeurigheden, slecht beheer en vermissingen van kunstvoorwerpen. De directie van SNK werd gearresteerd op verdenking van diverse frauduleuze handelingen. Als direct gevolg van deze misstanden binnen de eigen organisatie werden in 1950 de werkzaamheden van de SNK aan het Bureau Herstelbetalings- en Recuperatie-goederen (Hergo) overgedragen en werd de SNK opgeheven. In de jaren vijftig nam het aantal claims van rechthebbenden op gerecupereerde kunstwerken geleidelijk aan af en werden de werkzaamheden met betrekking tot de restitutie van roofkunst afgerond.

Marielle Scherer

Bronnen

  • Muller, E. en H. Schretlen, Betwist bezit. De Stichting Nederlands Kunstbezit en de teruggave van roofkunst na 1945 (Zwolle 2002).
verantwoording
 
colofon