Het Rijksbureau voor Diamant werd ingesteld bij Diamantbeschikking 1940 no. 1. Deze beschikking was al vóór de bezetting bij het ministerie van Economische Zaken in behandeling en werd op 18 oktober 1940 van kracht.
Inrichting van de organisatie
Inrichting Rijksbureau voor Diamant:
Directie, bestaande uit A.H.W. Hacke en N.R.H. van Essen
Commissie voor Advies
Secretariaat
Algemene Zaken
Huishoudelijke dienst
Type-afdeling
Afdeling comptabiliteit
Afdeling vergunningen en consentgelden
Diamantboekhouding met interne controle
Afdeling Expertise en externe controle
Aan het hoofd van het Rijksbureau voor Diamant stond een directeur, die tevens voorzitter was van de Commissie voor Advies. Deze Commissie voor Advies was in oktober 1940 ingesteld ter advisering in alle aangelegenheden die met de uitvoering van de diamantbeschikking samenhingen. De commissie is op 19 oktober 1943 opgeheven. Op het kantoor van het rijksbureau waren dertien mensen werkzaam en acht medewerkers werkten in de buitendienst. Het rijksbureau was gevestigd in de Beurs voor de Diamanthandel in Amsterdam.
Taken
Uitvoering geven aan de richtlijnen voor de diamantbranche, zoals vastgesteld door de secretaris-generaal van het Departement voor Handel, Nijverheid en Scheepvaart.
In de beschikking was bepaald dat elke ondernemer, werkzaam in de diamantindustrie of –handel verplicht was zich bij het Rijksbureau voor Diamant in te schrijven en een voorraadopgave te verstrekken. Zonder schriftelijke vergunning van het rijksbureau was het ondernemers verboden diamant te kopen, te verkopen of te bewerken. Eind 1942 werd bij het Rijksbureau een Duitse Bevollmächtigte aangesteld. In 1943 zijn grote partijen diamant, afkomstig van joodse firma’s opgekocht door een vertegenwoordiger te Amsterdam van de Duitse firma Bozenhardt & Co., en naar Duitsland geëxporteerd. Bozenhardt & Co. kocht in opdracht van de Duitse overheid. Het Rijksbureau voor Diamant kon zich niet tegen de sterke positie van deze firma weren.
In 1945 zijn de werkzaamheden van het rijksbureau door de accountantsdienst van het ministerie van Handel en Nijverheid geanalyseerd en werd het voortbestaan van de organisatie als zelfstandig rijksbureau aan de orde gesteld. Om te voorkomen dat onder andere de deviezencontrole van diamant kwam te vervallen is niet gekozen voor opheffing van het rijksbureau. Vanaf 1945 werd het Rijksbureau bijgestaan door een adviescommissie: de Diamant In- en Export Commissie (D.I.E.C.). N.R.H. van Essen, toenmalig directeur van het Rijksbureau voor Diamant, was tevens voorzitter van de D.I.E.C.. In de periode 1953-1954 werd het rijksbureau ondersteund bij de controle op de in- en uitvoer door de Commissie voor de Diamantindustrie (Diamantcommissie).
Het Rijksbureau voor Diamant is opgeheven per 1 oktober 1955. Een formeel opheffingsbesluit waarin staat vermeld welke organisaties de werkzaamheden hebben overgenomen, ontbreekt.
Omvang: 35 pagina’s. De inventaris bevat een historische inleiding (blz. 5-10).
Omvang
21,3 meter
Aantal inventarisnummers
336 inventarisnummers
Archiefordening
Alfabetisch
Chronologisch
Thematisch
Informatiedrager
papier
Openbaarheid
volledige openbaarheid
Verloren geraakt
Niet bekend
Selectie en vernietiging
Niet bekend
Analytische beschrijving van het archief
Naast bescheiden die betrekking hebben op de organisatie, de financiën en de taakuitvoering van het Rijksbureau voor Diamant bevat het archief van het Rijksbureau veel correspondentie met overheidsinstellingen, diamantbedrijven en belangenorganisaties uit de diamantindustrie. Met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog en de directe nasleep bevat het archief correspondentie met Duitse instellingen en functionarissen uit de periode 1942-1951, stukken ingevolge de verordening ‘verwijdering van joden uit het bedrijfsleven’ en bescheiden betreffende de medewerking aan de afwikkeling van oorlogsgevolgen. Het archief bevat een voorbeeldossier met correspondentie betreffende het vorderen van diamant van een tweetal (Braziliaanse) firma’s en de betaling van schadevergoedering daarvan.
Documentatie
Niet aanwezig
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Er bevinden zich noch originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief noch gedeponeerde archieven.
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie heeft eveneens archiefbescheiden van het Rijksbureau voor Diamant in beheer.
Opmerkingen
In het hoofdstuk ‘Geschiedenis van de archiefvormer’ wordt op blz. 9, noot 4 vermeld dat bij het RIOD/NIOD in DOC.II een dossier aanwezig is met als titel Rijksbureau voor Diamant.
correspondentie van het Rijksbureau voor Diamant met de Rüstungsinspektion en enkele andere instanties en personen betreffende de vrijgave van diamant (i.v.m. verkoop) door het Rijksbureau, de aanmelding van voorraden diamant bij het Rijksbureau en de Rüstungsinspektion, aanvragen van visa voor reizen naar het buitenland e.d. (1940-1941)
stukken betreffende de vrijgave van diamant i.v.m. verkoop, het aanstellen van een Duitse gevolmachtigde op het gebied der industriediamanten bij het Rijksbureau, voorraden, resp. verkoop van diamant bij onder Verwaltung gestelde bedrijven e.d. (1942-1943)
correspondentie van het Rijksbureau voor Diamant aan het Departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart betreffende de diamantindustrie, personele en financiële aangelegenheden, distributieovertredingen, exportvergunningen voor diamant, kwesties van huishoudelijke aard, bedrijfsvergunningen en de Diamantbeschikking 1940 no. 1 (1940-1944)
circulaires van het ministerie van Handel, Nijverheid en Scheepvaart (1939-1944)
bundel mapjes met formulieren betreffende bij het Rijksbureau voor Diamant ingediende aanvragen om vergunning, als bedoeld in art. 6, 1e lid van de diamantbeschikking 1940, no. 1 (aan- en verkoop van diamant); met de verleende vergunningen. Alle aanvragen tot aankoop zijn (op een tweetal uitzonderingen na) ingediend door een vertegenwoordiger van de (niet-joodse) Hamburgse diamanthandelaren Gebr. Bozenhardt & Co, te Amsterdam. (1943-1944)
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Er bevinden zich noch originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief noch gedeponeerde archieven.
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
Het Nationaal Archief te Den Haag heeft eveneens archiefbescheiden van het Rijksbureau voor Diamant in beheer.