De Stichting Bewindvoering Afwezigen en Onbeheerde Nalatenschappen was door het Nederlands Beheersinstituut aangewezen tot bewindvoerder van alle afwezigen, waarvan de namen voorkwamen in de polisadministratie van de Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat (LVVS).
Rechtsvorm
Stichting
Inrichting van de organisatie
Samenstelling van het bestuur in 1945:
Mr. A.J. d’Ailly, voorzitter
Mr. M.H. Bregstein, bestuurslid
A.B. Prakken, bestuurslid
Samenstelling van het bestuur in 1950:
H. Stravers
Mr. J.H. Scheltema de Heere
H. Simons
Mevr. W.L. Kunst
W.A.G. Pondman
Medewerkers
Juridische Dienst: Mr. H.J. van Leeuwen, directeur-jurist en negen juristen
Buitendienst: vijf ambtenaren buitendienst
Op kantoor waren werkzaam een intern accountant, een Chef de Bureau, een hoofdboekhoudster, een chef afdeling Onroerende Goederen, een Chef afdeling Roerende Goederen, tien kantoorbedienden en dertien typistes
Op 3 november 1947 benoemde het Nederlands Beheersinstituut, de Stichting BAON tot bewindvoerder (resp. medebewindvoerder of beheerder/medebeheerder) van alle afwezigen en vijandelijke onderdanen wier namen voorkwamen in de polisadministratie van de Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat. Omdat de omvang en de aard van de werkzaamheden groot was, riep de stichting een aparte afdeling in het leven, de Afdeling Polisherstel. Een en ander werd ook in het benoemingsbesluit van het NBI van 20 februari 1948 vastgelegd. Het ging om alle afwezigen (resp. vijandelijke onderdanen) die in Nederland hun laatste adres hadden. Op de afdeling Polisherstel werkten twintig bedienden. In 1955 werd de Afdeling Polisherstel overgebracht naar de afdeling ’s-Gravenhage van het Nederlands Beheersinstituut.
Doelstelling
De stichting had ten doel de belangen van allen die afwezig waren in de zin van artikel 84 van het Koninklijk Besluit van 17 september 1944, houdende de vaststelling van het Besluit Herstel Rechtsverkeer (E 100) of van artikel 519 van het Burgerlijk Wetboek te behartigen en zich als bewindvoerder over deze afwezigen te doen benoemen. Bovendien kon de Stichting zich doen aanwijzen als curator over onbeheerde nalatenschappen.
Bevoegdheden
Om ook levensverzekeringspolissen waarvoor geen eigenaars, begunstigden of erfgenamen zich hadden gemeld te herstellen, benoemde het Nederlands Beheersinstituut (NBI) eind 1947 de Stichting Bewindvoering Afwezigen en Onbeheerde Nalatenschappen (BAON) tot bewindvoerder van alle afwezigen wier namen voorkwamen in de administratie van Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat.
De directie van het Nederlandse Beheersinstituut verleende per 19 juni 1948 de Stichting BAON een algemene machtiging tot het aangaan van minnelijk rechtsherstel of dadingen met betrekking tot het rechtsherstel van overeenkomsten van levensverzekeringen of lijfrente, zodat de akten, waarin dit minnelijk rechtsherstel belichaamd werd, geen goedkeuring van het Nederlandse Beheersinstituut nodig hadden.
Taken
De belangrijkste taak van BAON was het herstel van de in de bezettingstijd op last van de bezetter afgekochte merendeel joodse polissen van levensverzekering. Op 10 juni 1948 werd er een 'Agreement' gesloten tussen de BAON en de verzekeraars die de polissen tijdens de oorlog hadden afgekocht. Deze 'overeenkomst van voorwaardelijk rechtsherstel' hield onder meer in dat de maatschappijen meewerkten aan voorlopig herstel van polissen die niet werden opgeëist, omdat de verzekeringsnemer vermoedelijk was overleden. Hiervan werden akten opgesteld en wanneer iemand zich alsnog als rechthebbende op de verzekerde uitkering kon legitimeren, werd het voorlopig herstel definitief. De verzekeringsmaatschappij betaalde in dat geval de uitkering aan BAON, die voor doorbetaling aan de rechthebbende zorgde. De maatschappij werd vervolgens door BAON gevrijwaard tegen aanspraken van andere personen, die eventueel later nog als rechthebbenden aanspraak op de uitkering konden maken.
Afdeling Polisherstel
De Afdeling Polisherstel stelde een register samen, op basis van twee kaartsystemen van de Liquidatie van Verwaltung Sarphatistraat (één alfabetisch op naam van de verzekeringnemer en één op polisnummers per verzekeringsmaatschappij gerangschikt). De verzekeringnemers werden op naam geregistreerd met alle polissen die op hun naam stonden. Van het Rode Kruis werd opgave gevraagd over het in leven zijn van de polishouder. Verzekeringnemers die in leven waren, werden buiten beschouwing gelaten; de polissen die reeds hersteld waren, en ten aanzien waarvan reeds een cessieakte was getekend bij LVVS en de polissen waarvoor een rechtsherstelprocedure werd voorbereid eveneens. Steeds werden de gegevens door twee personen verwerkt, terwijl ook een nauwgezette nacontrole plaatsvond.
Volgens een globale opgave van LVVS in 1947 bedroeg het aantal afgekochte verzekeringen 21.010 en het aantal niet-afgekochte, maar wel aangemelde, verzekeringen 5730, dus in totaal 26.740. Volgens de directeur Afdeling Polisherstel moet dit zeker 30.000 zijn geweest. Een nauwkeurige telling heeft nimmer plaatsgevonden.
Betalingen
De procedure vastgelegd in de 'overeenkomst van voorwaardelijk herstel' hield in dat nadat het voorwaardelijk (minnelijk) rechtsherstel van een polis was vastgelegd, de afdeling Polisherstel actie ondernam om de rechthebbenden te achterhalen. Wanneer activiteiten, mogelijk ook ondernomen door de rechthebbenden of de verzekeringsmaatschappij, leidden tot de erkenning van een rechthebbende en de aard van de verzekeringsovereenkomst stond herstel toe, dan werd de polis definitief hersteld. De verzekeringsmaatschappij ging dan over tot betaling van de uitkering aan de BAON, die zorgde voor doorbetaling van de uitkering aan de rechthebbende. Voorts vrijwaarde de BAON de verzekeringsmaatschappij voor verdere aanspraken van natuurlijke personen, die zich later alsnog als rechthebbenden op de uitkeringen zouden kunnen legitimeren, nadat de maatschappij tot uitkering was overgegaan.
De Stichting BAON deed betalingen aan
Joodse rechthebbenden (bij definitief herstel werden de uitkeringen door de maatschappijen aan BAON betaald en door BAON doorbetaald)
Notarissen (met enige regelmaat; soms werden deze betalingen teruggestort)
Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
Tweede Wereldoorlog. Roof en rechtsherstel. Eindrapport van de Begeleidingscommissie onderzoek financiële tegoeden WO-II in Nederland. Begeleidingscommissie Onderzoek Financiële Tegoeden WO-II in Nederland (Leiden 1999) (Commissie Scholten).
Het archief van de Stichting BAON is verloren gegaan.
Omvang
Onbekend, naar schatting een omvang van 150 à 200 meter.
Selectie en vernietiging
Vermoedelijk is het archief van de Stichting BAON vernietigd. Ook het archief met de stukken die betrekking hebben op de overdracht van de onbeërfde nalatenschappen aan de Staat der Nederlanden (het 'Veegens-archief') is vernietigd. Pogingen die door het ministerie van Financiën zijn ondernomen om de collectie aan de hand van elders in het land bewaarde stukken van de Dienst Domeinen te reconstrueren zijn mislukt (Commissie Scholten).
Analytische beschrijving van het archief
Het archief van de afdeling Polisherstel van de Stichting BAON heeft bestaan uit een omvangrijke cartotheek, met gegevens over ca. 30.000 verzekeringen. Daarnaast hebben er ongeveer evenveel dossiers bestaan op naam van verzekeringsnemer, met dossierreeksen A-Z op achternaam en vervolgens per letterserie vanaf 1 genummerd.
Archiefstukken van organisatie/persoon in andere archieven
In het archief van het Nederlandse Beheersinstituut bevinden zich enkele stukken van de BAON. Toegangsnummer 2.09.49, inv.nr. 81-84; 445-446; 668 en 685.
Inv.nrs. 81 en 668. Stukken betreffende de instelling, benoeming en ontslag van bestuurders, alsmede de opheffing van de Stichting Bewindvoering Afwezigen en Onbeheerde Nalatenschappen Amsterdam, later Den Haag
Inv.nr. 82. Stukken afkomstig van de Afdeling Polisherstel. Bevat informatie over de organisatie en werkzaamheden van de stichting ten aanzien van beheer van polissen, polisherstel en de uitkering van verzekeringsgelden. Onder andere polislijsten waarop zijn genoteerd: dossiernummer, naam, voornamen, polisnummer, verzekeringsmaatschappij, laatste woonplaats, bedrag, overlijdensdatum, vermelding van overlijden in Staatscourant, verjaringsdatum en eventuele andere opmerkingen. De circa 50 lijsten beschrijven een deel van de polissen die in 1955 aan de overheid zijn overgedragen. De polislijsten zijn een uitvloeisel van de ‘Overeenkomst tot minnelijk Rechtsherstel’ die plaatsvervangend Landsadvocaat Mr. D.J. Veegens sloot met de levensverzekeraars (het zogeheten ‘Veegens-akkoord’)
Inv.nr. 83. Accountantsrapport betreffende de administratie van de Stichting Bewindvoering Afwezigen en Onbeheerde Nalatenschappen, 1948
Inv.nr. 84. Staten van personeel van de stichting, 1948
Inv.nr. 445-446. Stukken betreffende de werkzaamheden van het NBI, en vanaf 3 november 1947 de BAON, ten aanzien van het herstel van polissen, 1945-1961
Inv.nr. 685. Stukken betreffende de werkzaamheden van de Stichting Bewindvoering Afwezigen en Onbeheerde Nalatenschappen te Den Haag, 1956