1945-1948. Door het afnemen van de repatriëringswerkzaamheden werd de missie geliquideerd per 31 december 1946. Het verzamelkamp in Gdynia werd tevens eind 1946 opgeheven. Willems en zijn secretaresse zette de werkzaamheden voort tot eind 1948.
Oprichters
Regeringscommissaris voor repatriëring van het ministerie van Sociale Zaken
Aanleiding voor oprichting
In oktober 1943 werd door de regering een regeringscommissaris voor de repatriëring aangesteld in de persoon van G.F. Ferwerda. Ferwerda kreeg als taak om de repatriëring ten uitvoer te brengen. Hij richtte voor dit doeleinde een aantal missies op dat in het buitenland de repatriëringswerkzaamheden zou gaan verrichten. De Nederlandse missies werkten samen met nationale organisaties in het land waar de missies werkzaam waren. Sommige missies bestonden uit zelfstandige teams, andere waren gekoppeld aan een diplomatieke post.
Er waren reeds verscheidene pogingen ondernomen om missies naar de door de Sovjet-Unie bezette gebieden te sturen, maar deze waren door gebrek aan medewerking aan Russische zijde mislukt.
W.J.A. Willems, een persattaché bij het Nederlandse gezantschap te Stockholm, had zichzelf aangemeld bij regeringscommissaris Ferwerda om zich ter beschikking te stellen voor een repatriëringsmissie in Oost-Europa. Sinds 1943 ondernam hij reeds pogingen om een missie op te zetten in samenwerking met Zweedse organisaties. Op een 1 april 1945 werd W.J.A. Willems dankzij zijn contacten in de Sovjet-Unie door Ferwerda aangesteld als hoofd van de missie die verantwoordelijkheid zou worden voor de repatriëring van Nederlanders uit Polen en de Sovjet-Unie.
Inrichting van de organisatie
De Missie bestond uit W.J.A. Willems zelf, zijn secretaresse K. Münninghof en zes repatriëringsofficieren.
Positie binnen de organisatie
De Missie Willems ressorteerde eerst onder de regeringscommissaris voor repatriëring en na opheffing van dit commissariaat in oktober 1945 onder de afdeling Repatriëring en Opsporing van het ministerie van Sociale Zaken.
Taken
Aan W.J.A. Willems werd in april 1945 opgedragen de repatriëring op zich te nemen van Nederlanders uit Polen en de Sovjet-Unie. Hoewel toegang tot de Sovjet-Unie hem geweigerd werd, mocht hij wel werkzaam zijn in Polen. Samen met de andere missieleden en met behulp van Zweedse organisaties, wist Willems een paar honderd Nederlanders te repatriëren. Een deel van deze Nederlanders waren tewerkgestelden die getrouwd waren met Poolse of Russische vrouwen, kolonisten of vrijwilligers in Duitse krijgsdienst. De bedoeling was de Nederlanders op te vangen in een verzamelkamp in Gdansk. Van daaruit werden de Nederlanders via Zweden naar Nederland gerepatrieerd.
Eind 1946 was het grootste gedeelte van de Nederlanders in Polen gerepatrieerd. Vanaf 1947 werd de Missie dan ook ingekrompen tot twee personen, Willems en zijn secretaresse. De werkzaamheden vanaf dat moment bestonden voornamelijk uit het opsporen van graven van overleden Nederlanders en het zenden van achtergebleven bagage van repatrianten naar Nederland. Eind december 1948 werd de Missie Willems ontbonden.
Taken:
Lokaliseren, verzamelen en transporteren van repatrianten van Polen naar Zweden
Organiseren aankomst, huisvesting en verblijf in Zweden van repatrianten
Hoewel de Missie ook voor de repatriëring van Nederlanders uit de Sovjet-Unie zorg moest dragen, kreeg de Missie Willems geen toestemming om in de Sovjet-Unie werkzaam te zijn. Wel kreeg men toestemming om in Polen werkzaam te zijn.
Inventaris van de archieven van de Regeringscommissaris voor Repatriëring (1942) 1943-1945 (1952); Afdeling Repatriëring en Opsporing, (1943) 1945-1952; Missie tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd, 1943-1952; Missie Willems, 1944-1948. Nationaal Archief (Den Haag 1991).
Bossenbroek, M., De Meelstreep. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog (Amsterdam 2001).
Omvang: 93 pagina’s. De inventaris bevat een historische en archivistische inleiding (blz. 7-27)
Indices op toegang
Eén dossier bevat registers van ingekomen en uitgaande brieven, 1945-1948. Daarnaast de inventaris een index met trefwoorden
Omvang
15.00 meter; 590 inventarisnummers. Het archief van de missie omvat 86 inventarisnummers (1,0 meter)
Archiefordening
Chronologisch
Thematisch
Informatiedrager
papier
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
Toelichting
Voor raadpleging van bescheiden die betrekking hebben op nog levende personen, en van de in de inleiding genoemde inventarisnummers, is toestemming van de directeur Nationaal Archief vereist. In de inventaris is een overzicht opgenomen welke dossiers beperkt openbaar zijn.
Verloren geraakt
Het is mogelijk dat een deel van het archief verloren is gegaan, omdat de inventariseerder in de inleiding van de inventaris vermeldt dat het archief van de gehele inventaris in de dozen 59-123 was opgeborgen. De dozen 1-58 zijn door de inventariseerder niet aangetroffen. Een andere mogelijkheid is dat de dozen opnieuw genummerd zijn en dat er dus geen archiefstukken verloren zijn gegaan.
Selectie en vernietiging
Er is bij de inventarisatie van dit archief een aantal dubbele stukken vernietigd. De inventarisatie is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in 1987. De vernietigingslijst is opgenomen in de inventaris.
Analytische beschrijving van het archief
Het archief van de Missie Willems is het grootste en meest volledige archief van alle repatriëringmissies. Dit valt te verklaren doordat de Missie Willems het langst heeft bestaan. Er zijn zowel dossiers met algemene correspondentie als stukken betreffende de taakuitvoering.
Onder het hoofdstuk repatriëring zijn dossiers te vinden betreffende de repatriëring van specifieke personen en alfabetisch gerangschikte verzameldossiers betreffende de repatriëring. Ook onder het hoofdstuk opsporing zijn verzameldossiers te vinden. Deze dossiers betreffen de opsporing van de Nederlanders in Polen. Daarnaast zijn er nog diverse namenlijsten van Nederlandse en buitenlandse burgers die vermist werden of die in kampen zaten.
Er zijn geen stukken aangetroffen betreffende de financiën of de inrichting van de organisatie. Volgens de inventariseerder van het archief zijn de financiële stukken ter verantwoording van de uitgaven waarschijnlijk overgedragen aan de Afdeling Comptabiliteit van het ministerie van Sociale Zaken.
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Archief van het repatriantenhuis. Na opheffing van dit opvanghuis, is het archief door de leden van de Missie gevoegd bij het archief van de Missie Willems.