Vrije Groepen Amsterdam, Stichting 1940-1945 en Stichting Herstellingsoorden
Aanleiding voor oprichting
De terugkeer van Nederlanders uit Duits gevangenschap en de toestand waarin de meesten van hen verkeerden, waren de aanleiding tot de oprichting van een organisatie die hulp zou verlenen aan ex-politieke gevangenen. Het initiatief werd genomen door voormalige politieke gevangenen, vertegenwoordigd door de Vrije Amsterdamse Groepen. Dit initiatief werd gesteund door de Stichting 1940-1945 en Stichting Herstellingsoorden.
Bureau Ex-Politieke Gevangenen was onderdeel van de Stichting 1940-1945
Doelstelling
"Door daadwerkelijke hulp voormalige politieke gevangenen gelegenheid geven hun krachten, ééns in dienst van de strijd tegen de Duitse bezetter, thans aan de nationale wederopbouw te wijden; de geestelijke en materiële recreatie van de voormalige politieke gevangenen te bevorderen; de nagelaten betrekkingen van de niet-teruggekeerden met raad en daad bij te staan."
Taken
Taken:
Het verzorgen van kleding, arbeid, medische hulp, rechtsbijstand etc. in samenwerking met andere instanties.
Het inwinnen en verschaffen van inlichtingen over vermiste politieke gevangenen.
Voor de laatste taak had het Bureau een mededelingenblad opgericht. De gegevens en foto's van politieke gevangenen die nog steeds vermist waren, werden in dit blad gepubliceerd. Dit blad, Appèl, werd naar iedere voormalige gevangene gestuurd met het verzoek om informatie te geven over de vermelde personen. Het eerste nummer verscheen in 1945. Totaal is Appèl 28 keer uitgekomen. In november 1946 verscheen het laatste nummer.
Door het besluit van centralisatie van het opsporingswerk werd het Bureau Ex-Politieke Gevangenen opgeheven en de taken en het archief werden overgenomen door het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis. Het blad Appèl werd na de overname uitgebracht door het Informatiebureau. In 1948 verscheen de laatste editie wegens gebrek aan financiële middelen.
Volgens eigen zeggen hadden de medewerkers van het Bureau Ex-Politieke Gevangenen meer verwacht van de opsporingsacties. De tegenvallende resultaten zouden te maken hebben gehad met tegenwerkingen van andere instanties die zich ook bezig hielden met de opsporing van ex-politieke gevangen, daarmee doelend op het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen. Voormalige politieke gevangenen zouden aangezet zijn om informatie niet door te geven. De tracing leek volgens het Bureau meer op een concurrentiestrijd dan op opsporingswerk.
Er bestaat een plaatsingslijst van het archief. De bestanden worden echter niet per dossier beschreven, maar per bestand. Een nadere toegang ontbreekt voor veruit de meeste bestanden.
Op het ogenblik wordt gewerkt aan het ordenen van het archief en het toegankelijk maken middels een inventaris. Op den duur zal het archief van de afdeling Oorlogsnazorg worden overgebracht naar een archiefbewaarplaats.
Archiefordening
Alfabetisch
Informatiedrager
papier
Openbaarheid
beperkte openbaarheid
niet openbaar
Toelichting
Het archief is niet openbaar. Inzage in het eigen persoonsdossier is wel mogelijk. Inzage in of informatie uit het dossier van een nog levend familielid, is alleen mogelijk met de schriftelijke toestemming van de betrokken persoon vanwege de privacy.
In voorkomende gevallen kan medewerking worden verleend aan wetenschappelijk onderzoek. Er dient daartoe een schriftelijk verzoek ingediend te worden gericht aan het hoofd van de afdeling. In dit verzoek moet de vraagstelling en het onderzoek beschreven worden en vermeld worden in welk kader het onderzoek wordt verricht (afstudeerscriptie, artikel, promotie, et cetera). Als de toestemming wordt verleend, zal de onderzoeker een archiefverklaring moeten tekenen om toegang te verkrijgen tot de gegevens. Het onderzoek zal worden begeleid door één van de behandelaars van de afdeling.
Selectie en vernietiging
De namen van de personen die ook in de lezerscartotheek van het blad Reveille zaten, zijn verwijderd uit de cartotheek.
Analytische beschrijving van het archief
Over het archief van het Bureau Ex-Politieke Gevangenen is niet veel bekend. De lezerscartotheek van het bureau is, bij de overname van de werkzaamheden door het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis, overgegaan naar dit bureau. De cartotheek bevatte de adressen van ex-politieke gevangenen die het blad Appèl ontvingen. Deze cartotheek, die bestond uit 7.000 namen, is samengevoegd met de lezerscartotheek van het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen. ABC had met Reveille een soortgelijk blad. Na de samenvoeging van de twee bestanden ontstond er een nieuwe cartotheek bevattende namen van 10.000 ex-politieke gevangenen. Het blad is na samenvoeging onder redactie van het Informatiebureau nog tot in 1948 verschenen.
Voorts zijn 1300 aanvragen en rapporten over 5000 Nederlandse ex-politieke gevangenen van het Bureau Ex-Politieke Gevangenen overgenomen en opgenomen in de administratie van het Informatiebureau, waaronder één ordner betreffende correspondentie van het Bureau Ex-politieke Gevangenen.
Bronnen
Het blad Appèl bevat de gegevens en foto's van ex-politieke gevangenen die als vermist zijn opgegeven. Alle 28 edities zijn gebundeld in boekvorm en raadpleegbaar bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.
![[Plaatje niet gevonden]](https://www.oorlogsgetroffenen.nl/media/av_cache/1160_200x.jpg "klik op de afbeelding voor een hogere resolutie")