Op 28 en 29 mei 1940 verschenen er twee departementale bekendmakingen over de instelling van een Rijksbureau voor Tabak en Tabaksproducten in de dagbladen. De formele instelling van dit rijksbureau geschiedde op 12 september 1940.
Oprichters
De secretaris-generaal van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart, Dr. Hans Max Hirschfeld.
Aanleiding voor oprichting
Het Rijksbureau voor Tabak en Tabaksproducten werd opgericht ten behoeve van de regeling en controle van de productie, de distributie van tabak en tabaksproducten en het houden van toezicht op de prijsvorming en prijsbeheersing.
Commissie van Bestuur, bestaande uit deskundige en leidende figuren uit het bedrijfsleven.
De dagelijkse leiding van het RbTT berustte bij de directie, die namens de Secretaris-Generaal optrad.
Het RbTT bestond uit een directie, enkele beleidsafdelingen en ondersteunende diensten. Directie: Joh. Reijnen/A. Polak, Secretariaat: J. Bronkhuyzen, J.S. Carmiggelt (adjunct).
Prijzen: respectievelijk verantwoordelijk voor beheer van binnenkomende gelden, statistische verwerking van gegevens en bijhouden van quoteringen, controle op het gebied van productie, verbruik en prijsstelling en het voorbereiden van uit te vaardigen prijsvoorschriften (en eventueel het doorgeven van overtredingen aan de Centrale Crisis Controle Dienst, de accountantsdienst van het ministerie van Handel, Nijverheid en Scheepvaart en de Gemachtigde voor de Prijzen).
Juridische Zaken: Jhr. Mr. E.R.D. Elias
Afdeling ruwe tabak: J.Overweg
Afdeling kerftabak: J. Schneiders
Afdeling sigaren: J.C. Bos
Afdeling sigaretten: L.A. Meyer. Verantwoordelijk voor regelingen m.b.t. het onder de afdeling ressorterende tabaksprodukt en de verlening van dispensaties.
Afdeling distributie van tabaksprodukten: A.C.Koorenhof. Verantwoordelijk voor regelingen inzake distributieaangelegenheden, het treffen van maatregelen tegen overtreders, behandeling van klachten en regeling van de verdeling van verschillende bijzondere opdrachten tot aflevering over de producenten.
Per 1 mei 1945 werd de Economische Afdeling ingesteld onder leiding van J.A. van der Schalie. Deze afdeling werd o.a. belast met de planning van tabaksaankopen, produktie en distributie, prijsvormingsaangelegenheden en, na de bevrijding, het regelen van schadevergoeding van door de Duitsers ontvreemde tabak en apparatuur. In december 1946 werd de reorganisatie afgerond waartoe de minister van Economische Zaken op 1 augustus van dat jaar opdracht had gegeven. Na deze operatie ontstonden 5 nieuwe afdelingen:
Interne Controle en Organisatie
Economische Zaken
Inkopers
Tabakstechnici
Beheer
Positie binnen de organisatie
De directeuren van de Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid vielen formeel onder het gezag van de minister van Economische Zaken, na de Duitse bezetting onder de secretaris-generaal van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart als waarnemend departementshoofd. De Rijksbureaus kregen tijdens de bezetting steeds meer autonomie, vooral op het terrein van de productie, distributie en contacten met de Duitsers.
Taken
Taken
Aanmelding en inschrijving van bedrijven.
Verstrekken van schriftelijke vergunningen
Aflevering van tabaksproducten.
Toezicht op prijsvorming en prijsbeheersing.
Controle.
Heffen van bijdragen en consentgelden.
Strafmaatregelen.
De verdeling van Wehrmacht-orders (= leveringen).
De verdeling van ingevoerde tabak en de herverdeling van industriële voorraden.
De invoer van ruwe tabak uit Europese productiegebieden.
De behandeling van klachten.
Bemoeienis met de in- en uitvoer.
Vorderen van voorraden.
Medewerking aan de uitvoering van het Bedrijfsvergunningenbesluit 1941.
Medewerking aan de recuperatie en/of het krijgen van schadevergoeding van door de Duitsers weggevoerde goederen.
Medewerking aan de uitvoering van de "Economic Cooperation Act 1947" (Marshallplan).
Regeling van en controle op de distributie van sigarettenpapier.
Verstrekken van inlichtingen over stilgelegde bedrijven.
Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
Centraal Bureau voor de Statistiek, Economische en Sociale Kroniek der Oorlogsjaren 1940-1945 (Utrecht 1947).
De distributie. Distributiewet 1939 en alle beschikkingen en besluiten verband houdende met deze wet (Zeist 1945).
Leeuw, A.J. van der, Overzicht van de bestaande verslagen betreffende het werk der Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid tijdens de oorlog 1939-1945 (Amsterdam 1953). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 58. Interne publicatie van het RIOD.
Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid en het georganiseerde bedrijfsleven 1939-1945 (Amsterdam 1954). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 61. Interne publicatie van het RIOD.Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid onder Duits en Nederlands gezag (Amsterdam 1956). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 62. Interne publicatie van het RIOD.
Leeuw, A.J., van der, Huiden en leder 1939-1945. Bijdrage tot de economische geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1954).
Archief van het Rijksbureau voor Tabak en Tabaksproducten
Omvang: 41 pagina’s. De inventaris bevat een uitgebreide historische en archivistische inleiding (blz. 7-19)
Indices op toegang
Documentatie-index, toegang op het gerubriceerde 'documentatie'-archief (inv.nr. 59)
Omvang
12,5 meter
Aantal inventarisnummers
247 inventarisnummers
Archiefordening
Thematisch
Informatiedrager
papier
Openbaarheid
volledige openbaarheid
Analytische beschrijving van het archief
Het archief van het Rijksbureau voor Tabak en Tabaksproducten bevat onder andere instructies van de Nationale Organisatie van Sigarettenfabrikanten aan de leden betreffende de distributie van sigaretten, stukken betreffende de prijsvorming en de prijzen van tabak(sproducten) en stukken betreffende de afwikkeling van oorlogsgevolgen met betrekking tot de tabaksindustrie.
De stukken zijn ingedeeld in drie hoofdrubrieken, afdelingen (I, II, III) genoemd. Onder Afdeling I, Documentatie Ingeschrevenen, bevinden zich archivalia betreffende de inschrijving van ondernemingen bij het Rijksbureau. Afdeling II, Productie en Distributie, bevat bescheiden betreffende de stadia vanaf de aankoop van ruwe tabak en energievoorziening tot en met de productie en distributie van het eindproduct, inclusief de aanvoer van hulpstoffen en de distributie daarvan. Afdeling III, Algemene Documentatie, bevat de stukken betreffende principiële beleidskwesties, samenwerking met en overdracht van werkzaamheden aan het bedrijfsleven.
Daarnaast bevat het archief circulaires, periodieke verslagen, algemene correspondentie en stukken betreffende de RvTT in de media. Verder bevat het stukken betreffende de instandhouding van de organisatie, stukken m.b.t. de taakuitvoering op basis van de Distributiewet 1939 en uitvoering van aan het Rijksbureau gedelegeerde taken.
Deelarchieven/ gedeponeerde archieven
Tijdelijk Rijksbureau voor Tabak en Tabaksproducten in het bevrijde Nederland, 1944-1945
Wachtgeldfonds voor de Nederlandse sigarenindustrie