Rijksbureau voor Metalenverwerkende Industrie

Bij beschikking van de secretaris-generaal van het departement voor Handel, Nijverheid en Scheepvaart

De distributiewet 1939.

Door toenemende schaarste van artikelen op ieder gebied bleek in de loop van 1941 de behoefte om naast de grondstoffenbureaus (het Rijksbureau voor IJzer en Staal en het Rijksbureau voor Non-Ferro Metalen) een bureau in het leven te roepen dat belast zou worden met de zorg voor metalen eindproducten en bevoegd zou zijn tot het geven van voorschriften voor de distributie van deze eindproducten.

In augustus 1940 werd het Rijksbureau voor Verwerkende Industrie opgericht. Hierbij werden verschillende Secties ingericht, nl. de Sectie Grafische Industrie, de Sectie Keramische Industrie, de Sectie Linoleum, de Sectie Openbare Nutsbedrijven en de Sectie Elektrotechnische Industrie. Uit deze laatste Sectie ontstond in 1941 de Sectie Metalenverwerkende Industrie. Deze Sectie Metalenverwerkende Industrie werd in 1944 omgevormd tot een rijksbureau: het Rijksbureau voor Metalenverwerkende Industrie.

In oktober 1945 werd het Rijksbureau voor Metalenverwerkende Industrie samengevoegd met het Rijksbureau voor Non-ferro Metalen en het Rijksbureau voor IJzer en Staal, tot het Rijksbureau voor Metalen. In 1949 ontstond het Rijksbureau voor Metalen en Bouwstoffen uit een samenvoeging van de Rijksbureaus voor Metalen en voor Keramische Producten; Centraal Rijksbureau (1950-1954).

D.P. Spierenburg, directeur

Sectie Metalenverwerkende Industrie en Rijksbureau voor Metalenverwerkende Industrie
Hoofdafdelingen:

• Algemene Zaken
• Secretariaat
• Bedrijfsvergunningen
• Juridische Zaken
• Technische Afdeling
• Statistisch Economische Afdeling
• Documentatie
• Prijzen en Controle
• Organisatie en Planning
• Beoordelingen
• Administratie

De directeuren van de Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid vielen formeel onder het gezag van de minister van Economische Zaken, na de Duitse bezetting onder de secretaris-generaal van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart als waarnemend departementshoofd. De Rijksbureaus kregen tijdens de bezetting steeds meer autonomie, vooral op het terrein van de productie, distributie en contacten met de Duitsers.

De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid waren belast met de uitvoering van de Distributiewet 1939. Zij waren georganiseerd per bedrijfstak (op hoofdlijnen) en regelden de distributie van grondstoffen, hulpstoffen, halffabricaten en industriële producten. Ze verrichtten de volgende activiteiten:

• In- en uitschrijven van ondernemingen.
• Onderzoek naar voorraden en verbruik.
• Verlenen van ontheffingen en vergunningen tot verwerking en verhandeling van distributiegoederen.
• Vaststellen van prijzen.
• Verlenen van in- en uitvoervergunningen.
• Vorderen van voorraden.
• Medewerken aan de afwikkeling van oorlogsgevolgen: arisering bedrijfsleven, evacuatie, recuperatie, oorlogsbuit, oorlogsschade, zuivering, vijandelijk vermogen, Marshallhulp.
• Met betrekking tot joodse en vijandelijke ondernemingen registreerden de Rijksbureaus benoeming en ontslag van de Verwalter en de liquidatie van bedrijven. Ze bemiddelden bij verzoeken om vrijstelling van transport naar Westerbork van als onmisbaar opgegeven joodse werknemers. Ook werkten ze mee aan de al dan niet legale export van joodse voorraden naar Duitsland. Tenslotte werkten ze mee aan het rechtsherstel van joodse bedrijven welke door maatregelen van de bezetter waren getroffen.

Rechtsherstel

• Vervolgingsslachtoffers Nederland algemeen
• Joden

• Burger-oorlogsgetroffenen Nederland algemeen
• Dwangarbeiders
• "Vijanden"

Nederland

Den Haag (NL)

• Centraal Rijksbureau

• Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
• De distributie. Distributiewet 1939 en alle beschikkingen en besluiten verband houdende met deze wet (Zeist 1945)
• Leeuw, A.J. van der, Overzicht van de bestaande verslagen betreffende het werk der Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid tijdens de oorlog 1939-1945 (Amsterdam 1953). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 58. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid en het georganiseerde bedrijfsleven 1939-1945 (Amsterdam 1954). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 61. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid onder Duits en Nederlands gezag (Amsterdam 1956). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 62. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J., van der, Huiden en leder 1939-1945. Bijdrage tot de economische geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1954).