Rijksbureau voor IJzer en Staal

Ingesteld bij beschikking van de secretaris-generaal van het ministerie van Handel, Nijverheid en Scheepvaart

Het Rijksbureau werd opgericht ten behoeve van de regeling en controle van de productie van ijzer en staal en het houden van toezicht op de prijsvorming en prijsbeheersing.

Kernbureau voor Metalen (1938-1939); Rijksbureau voor Metalen (1939-1940); Het Rijksbureau voor Metalen werd in 1940 gesplitst in het Rijksbureau voor Non-ferro Metalen en het Rijksbureau voor IJzer en Staal.

In oktober 1945 werden de beide Rijksbureaus weer samengevoegd en ontstond, samen met het Rijksbureau voor Metalenverwerkende Industrie, het Rijksbureau voor Metalen (1945-1949); Rijksbureau voor Metalen en Bouwstoffen (1949-1950); Centraal Rijksbureau (1950-1954).

Directeuren M. Swanevelt, J.W.F. Stigting en H.J.V. van de Voort

Adjunctdirecteur R.J.P. van Glinstra Bleeker

• Secretariaat Directie, Algemene en Juridische Zaken
• Administratie en Personele Zaken
• Distributie Nederlandse Behoeften
• Distributie Duitse Opdrachten
• Distributie Ruw IJzer en Schrot
• Algemeen Secretariaat
• Documentatie
• Sociale Zaken
• Prijscontrole
• Buitendienst

De directeuren van de Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid vielen formeel onder het gezag van de minister van Economische Zaken, na de Duitse bezetting onder de secretaris-generaal van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart als waarnemend departementshoofd. De Rijksbureaus kregen tijdens de bezetting steeds meer autonomie, vooral op het terrein van de productie, distributie en contacten met de Duitsers.

Na inventarisatie van de importmogelijkheden, voorraden en behoeften, trachtte men met behulp van prijsvorming, fabricagevoorschriften en distributiebeschikkingen te komen tot een zo doeltreffend en rechtvaardig mogelijke verdeling en verspreiding van goederen onder (detail)handel en het publiek en van grondstoffen, productiemiddelen en verdere faciliteiten onder de fabrikanten en verwerkende industrieën. Het was de bedoeling dat hierbij geen enkel bedrijf boven andere bevoordeeld zou worden: de onderlinge concurrentiestrijd moest voor de duur der schaarste opgeschort worden. De vele regelingen werden meestal niet kenbaar gemaakt via de reguliere weg van publicatie in de Staatscourant, maar door middel van circulaires.

Rechtsherstel

• Vervolgingsslachtoffers Nederland algemeen
• Joden

• Burger-oorlogsgetroffenen Nederland algemeen
• Dwangarbeiders
• "Vijanden"

Nederland

Den Haag (NL)

• Centraal Rijksbureau

• Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
• Centraal Bureau voor de Statistiek, Economische en Sociale Kroniek der Oorlogsjaren 1940-1945 (Utrecht 1947).
• De distributie. Distributiewet 1939 en alle beschikkingen en besluiten verband houdende met deze wet (Zeist 1945).
• Leeuw, A.J., van der, Huiden en leder 1939-1945. Bijdrage tot de economische geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog (Den Haag 1954).
• Leeuw, A.J. van der, Overzicht van de bestaande verslagen betreffende het werk der Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid tijdens de oorlog 1939-1945 (Amsterdam 1953). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 58. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid en het georganiseerde bedrijfsleven 1939-1945 (Amsterdam 1954). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 61. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid onder Duits en Nederlands gezag (Amsterdam 1956). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 62. Interne publicatie van het RIOD.