Rijksbureau voor Oude Materialen en Afvalstoffen

Ingesteld bij beschikking van de secretaris-generaal van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart

Het Rijksbureau voor Oude Materialen en Afvalstoffen werd opgericht bij Beschikking inzameling Oude Materialen en Afvalstoffen naar aanleiding van de goederenschaarste

Directeur J.H.P. van Haaren    

Het bureau bestond uit de volgende afdelingen:

• Secretariaat
• Afdeling Algemene Zaken
• Kabinet
• Inlichtingen
• Organisatie
• Propaganda
• Lompen
• Papier
• Rubber
• Glas
• Opsporing
• Boekhouding
• Administratie
• Statistiek
• Voorraadcontrole
• Prijzencontrole
• Typekamer
• Archief
• Magazijn

De directeuren van Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid vielen formeel onder het gezag van de minister van Economische Zaken, na de Duitse bezetting vielen zij onder de secretaris-generaal van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart als waarnemend departementshoofd. De Rijksbureaus kregen tijdens de bezetting steeds meer autonomie, vooral op het terrein van de productie, distributie en contacten met de Duitsers.

De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid waren belast met de uitvoering van de Distributiewet 1939.

Om tot een adequate verdeling van een aantal schaarse goederen te komen werd een distributienetwerk opgezet. Centraal in dit netwerk stonden de Rijksbureaus, die door middel van een vergunningenstelsel de handel in schaarse goederen reguleerden. Per bedrijfssector werd een Rijksbureau opgericht. De bedrijven die tot de desbetreffende sector behoorden, dienden zich bij deze Rijksbureaus in te schrijven. Doel van deze inschrijving was het reguleren van de distributie in schaarse goederen, zoals grondstoffen, hulpstoffen, halffabricaten en industriële producten. De handel van bepaalde goederen was niet langer mogelijk zonder een vergunning van het Rijksbureau.

De Rijksbureaus verrichtten de volgende activiteiten:

• in- en uitschrijven van ondernemingen
• onderzoek naar voorraden en verbruik
• verlenen van ontheffingen en vergunningen tot verwerking en verhandeling van distributiegoederen
• vaststellen van prijzen
• verlenen van in- en uitvoervergunningen
• vorderen van voorraden
• medewerken aan de afwikkeling van oorlogsgevolgen: arisering bedrijfsleven, evacuatie, recuperatie, oorlogsbuit, oorlogsschade, zuivering, vijandelijk vermogen, Marshallhulp
• met betrekking tot joodse en vijandelijke ondernemingen registreerden de Rijksbureaus benoeming en ontslag van de Verwalter en de liquidatie van bedrijven. Ze bemiddelden bij verzoeken om vrijstelling van transport naar Westerbork van als onmisbaar opgegeven joodse werknemers. Ook werkten ze mee aan de al dan niet legale export van joodse voorraden naar Duitsland. Na de oorlog werkten ze mee aan het rechtsherstel van joodse bedrijven die door maatregelen van de bezetter waren getroffen.

Rechtsherstel

• Vervolgingsslachtoffers Nederland algemeen
• Joden

• Burger-oorlogsgetroffenen Nederland algemeen
• Dwangarbeiders

Nederland

Den Haag (NL)

• Centraal Rijksbureau

• Afvalstoffen : tijdschrift ter bevordering van de inzameling regeneratie verwerking van oude materialen en afvalstoffen en ten dienste van den handel daarin, Vakgroep Groothandel in Oude Materialen en Afvalstoffen, Rijksbureau voor Oude Materialen en Afvalstoffen (Den Haag 1941).
• Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
• Onze vuilnisbak als "Hollebolle Gijs" Rijksbureau voor oude Materialen en Afvalstoffen / Departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart (z.j. Den Haag).
• De distributie : distributiewet 1939 en alle beschikkingen en besluiten verband houdende met deze wet (Zeist 1945).
• Centraal Bureau voor de Statistiek, Economische en Sociale Kroniek der Oorlogsjaren 1940-1945 (Utrecht 1947).
• Leeuw, A.J. van der, Overzicht van de bestaande verslagen betreffende het werk der Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid tijdens de oorlog 1939-1945 (Amsterdam 1953). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 58. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid en het georganiseerde bedrijfsleven 1939-1945 (Amsterdam 1954). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 61. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid onder Duits en Nederlands gezag (Amsterdam 1956). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 62. Interne publicatie van het RIOD.