Militair Commissariaat voor het Rechtsherstel

Periode van bestaan: 8 december 1944 - juli/augustus 1945

Chef van den Staf Militair Gezag, Generaal-Majoor Mr. H.J. Kruls

In afwachting van de oprichting van de Raad voor het Rechtsherstel en het Nederlandse Beheersinstituut was het Militair Gezag mede belast met de uitvoering van de Besluiten herstel rechtsverkeer (E 100) en Vijandelijk Vermogen (E 133). Voor de uitvoering van de taken is het Militair Commissariaat voor het Rechtsherstel opgericht.

Militair Commissariaat voor het Rechtsherstel, militaire commissarissen:

1. Reserve Luitenant-Kolonel bij den Generalen Staf Prof. Mr. J. Eggens (van 08-12-1944 tot 01-03-1945),
2. Reserve Luitenant-Kolonel bij den Generalen Staf Res. Majoor Prof. Mr. E.G.J. Gimbrère (vanaf 01-03-1945),
3. Reserve Majoor voor Algemeenen Dienst Prof. P.P. van Berkum (van 08-12-1944),
4. Reserve Majoor voor Algemeenen Dienst Prof. Mr. J.W.G.P. Jurgens (van 08-12-1944).

Het Militair Commissariaat voor het Rechtsherstel, bestaande uit een afdeling Rechtspraak en een afdeling Beheer streefde een decentrale organisatie na. De organisatie en werkwijze van het Commissariaat waren op militaire leest geschoeid. Generaal-Majoor Kruls stond niet positief tegenover het voorstel van de ministers van Justitie; Financiën; Handel, Nijverheid en Landbouw uit juni 1945 om het Militair Commissariaat voor het Rechtsherstel uit te breiden met enkele burger-ambtenaren.

• Militair Gezag (MG)
• Staf Militair Gezag (MG)
• Militair Commissariaat voor het Rechtsherstel
  • Afdeling Rechtspraak
  • Afdeling Beheer

Het Commissariaat oefende de bevoegdheden uit, welke in het Besluit herstel rechtsverkeer (E 100) aan den Raad voor het Rechtsherstel en in het Besluit Vijandelijk Vermogen (E 133) aan het Beheersinstituut zijn toegekend. Aan het Commissariaat waren eveneens de bevoegdheden gedelegeerd van de Commissie te Londen, bedoeld in het Besluit Rechtsverkeer in oorlogstijd (K.B. van 7 Juni 1940, Staatsblad No. A 6).

• Uitvoering van de Besluiten herstel rechtsverkeer (E 100) en Vijandelijk Vermogen (E 133), in afwachting van de oprichting van de Raad voor het Rechtsherstel en het Nederlandse Beheersinstituut
• Leiding geven aan de rechtsherstelwerkzaamheden van de militaire commissarissen in de provincies en de districten

Rechtsherstel

• Verzetsdeelnemers Nederland algemeen

• Vervolgingsslachtoffers Nederland algemeen

• Burger-oorlogsgetroffenen Nederland algemeen

Nederland

Europa

Den Haag (NL)

• Militair Gezag
• Raad voor het Rechtsherstel
• Nederlands Beheersinstituut

• Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998). 

• Gedenkboek Militair Gezag Militair Gezag (Amsterdam z.j. (1946)). 

• Kersten, J.W., Theorie en praktijk van het naoorlogse rechtsherstel en beheer (Den Haag 1999). 

• Kruls, H.J., Overzicht der werkzaamheden van het militair gezag gedurende de bijzondere staat van beleg: 14 september 1944 – 4 maart 1946 (’s-Gravenhage 1947). 

• Leguijt, F., Het militair gezag en de politieke verhoudingen in Nederland onder de bijzondere staat van beleg: (september 1944 – maart 1946) (Scriptie Universiteit van Amsterdam 1983). 

• Leidraad voor de toepassing van het besluit Herstel Rechtsverkeer en het besluit vijandelijk vermogen Nederlands Beheersinstituut (’s-Gravenhage 1946). 

• Mulder, D., Overzicht nopens de geschiedens van het ontvijandings-beleid voorzover het Nederlandse Beheersinstituut (N.B.I.) erbij betrokken is geweest (Z.p. 1961).

De uitvoering van het rechtsherstel