Rijksbureau voor Bouwmaterialen

Ingesteld bij beschikking van de minister van Economische Zaken

Het Rijksbureau voor Bouwmaterialen werd ingesteld op basis van de Distributiewet 1939 en kreeg zijn wettelijke vorm in de Bouwmaterialenbeschikking 1939 nr 1

Kernbureau Bouwmaterialen

Het Rijksbureau voor Bouwmaterialen werd in augustus 1945 opgeheven. De taken van het Rijksbureau voor Bouwmaterialen gingen over op het Rijksbureau voor Glas, Keramiek en Houtproducten, welke meteen omgedoopt werd tot Rijksbureau voor Keramische Producten (1945-1949).

Gelijktijdig met het Rijksbureau voor Bouwmaterialen wordt ook een Commissie van Bijstand voor het Rijksbureau voor Bouwmaterialen ingesteld. Op 12 januari 1942 werd deze Commissie opgeheven.

Rijksbureau voor Bouwmaterialen (Amsterdam):

Als directeur is benoemd W.G. Tesser, secretaris van de Vereniging voor Handelaren in Bouwmaterialen in Nederland.

a. afdeling Organisatie en personeel

• Sectie postkamer
• Sectie archief
• Telefonistes
• Typekamer
• Portiers

b. afdeling Comptabiliteit

c. afdeling Beheer Materialen

• Sectie aarde en natuursteen
• Sectie keramische materialen
• Sectie vlakglas
• Sectie bindmiddelen
• Sectie samengestelde materialen

d. afdeling in- en uitvoer

• Economische afdeling, waaronder inschrijving en documentatie
• Juridische afdeling

e. afdeling Controle

• Binnendienst
• Buitendienst

f. technische afdeling

De directeuren van Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid vielen formeel onder het gezag van de minister van Economische Zaken, na de Duitse bezetting onder de secretaris-generaal van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart als waarnemend departementshoofd. De Rijksbureaus kregen tijdens de bezetting steeds meer autonomie, vooral op het terrein van de productie, distributie en contacten met de Duitsers.

Het Rijksbureau was bevoegd de productie en de distributie van onder het Rijksbureau ressorterende goederen te regelen. Tevens kon het Rijksbureau in- en uitvoervergunningen namens de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer afgeven en standaardprijzen vaststellen.

De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid waren belast met de uitvoering van de Distributiewet 1939. Zij waren georganiseerd per bedrijfstak (op hoofdlijnen) en regelden de distributie van grondstoffen, hulpstoffen, halffabricaten en industriële producten. Ze verrichtten de volgende activiteiten:

• In- en uitschrijven van ondernemingen
• Onderzoek naar voorraden en verbruik
• Verlenen van ontheffingen en vergunningen tot verwerking en verhandeling van distributiegoederen
• Vaststellen van prijzen
• Verlenen van in- en uitvoervergunningen
• Vorderen van voorraden
• Medewerken aan de afwikkeling van oorlogsgevolgen: arisering bedrijfsleven, evacuatie, recuperatie, oorlogsbuit, oorlogsschade, zuivering, vijandelijk vermogen, Marshallhulp
• Met betrekking tot joodse en vijandelijke ondernemingen registreerden de Rijksbureaus benoeming en ontslag van de Verwalter en de liquidatie van bedrijven. Ze bemiddelden bij verzoeken om vrijstelling van transport naar Westerbork van als onmisbaar opgegeven joodse werknemers. Ook werkten ze mee aan de al dan niet legale export van joodse voorraden naar Duitsland. Tenslotte werkten ze mee aan het rechtsherstel van joodse bedrijven welke door maatregelen van de bezetter waren getroffen.

Rechtsherstel

• Vervolgingsslachtoffers Nederland algemeen
• Joden

• Burger-oorlogsgetroffenen Nederland algemeen
• Dwangarbeiders

Nederland

Amsterdam (NL)

• Centraal Rijksbureau

• Bockxmeer, J.M.L. van en P.C.A. Lamboo, H.A.J. van Schie, Onderzoeksgids Archieven Joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998).
• De distributie. Distributiewet 1939 en alle beschikkingen en besluiten verband houdende met deze wet (Zeist 1945)
• Leeuw, A.J. van der, Overzicht van de bestaande verslagen betreffende het werk der Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid tijdens de oorlog 1939-1945 (Amsterdam 1953). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 58. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid en het georganiseerde bedrijfsleven 1939-1945 (Amsterdam 1954). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 61. Interne publicatie van het RIOD.
• Leeuw, A.J. van der, De Rijksbureaus voor Handel en Nijverheid onder Duits en Nederlands gezag (Amsterdam 1956). Notitie voor het Geschiedwerk nr. 62. Interne publicatie van het RIOD.