Judenreferat IV B4

1941-1945

Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart

Het bestuursapparaat van de Duitse bezetter in Nederland werd gevormd door Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart en vier Generalkommissare. Eén van die Generalkommissare was Hanns Albin Rauter die aangesteld was als Generalkommissar für das Sicherheitswesen, dat wil zeggen als hoofd van de politieorganen van het Rijkscommissariaat.

Als hoofd van deze afdeling kreeg Rauter de verantwoordelijkheid voor de organisatie en uitvoering van de vervolging van de joden in Nederland. Voor dit doel was reeds het onder zijn afdeling vallende bureau Zentralstelle für Jüdische Auswanderung opgericht. Het Judenreferat IV B4 werd ingesteld voor de politionele aspecten van de jodenvervolging, de arrestatie en deportatie van joden en de inbeslagneming van goederen van joden.

Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart

Generalkommissariaten 

• Generalkommissariat für Verwaltung und Justiz onder leiding van F. Wimmer
• Generalkommissariat zur besonderen Verwendung onder leiding van F. Schmidt (Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West)
• Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft onder leiding van H. Fischöck
• Generalkommissariat für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West) onder leiding van Hanns Albin Rauter

Hoofdafdeling van het Generalkommissariat für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West)

• Höhere SS- und Polizeiführer
  • Algemeen
  • Abteilung IV A - Verwaltung
  • SS- und Polizeigericht X
  • Germanische (freiwilligen) Leitstelle
  • Ahnenerbe
  • Nederlandsche Landwacht
  • Germaansche SS
• Sicherheitspolizei en Sicherheitsdienst
  • Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des Sicherheitsdienst
  • Abteilung I
  • Abteilung II
  • Abteilung III - Lebensgebiete
  • Abteilung IV - Gegner und Abwehr
    • Abteilung IV B1
    • Abteilung IV B2
    • Abteilung IV B3
    • Judenreferat IV B4
      • Sonderreferat J
  • Abteilung V - Kriminalpolizei
  • Zentralstelle für jüdische Auswanderung 
  • Ein- und Ausreisestellen
  • Außenstellen/Einsatzkommano's van de Befehlshaber der Sicherheitspolizei
• Ordnungspolizei
  • I BdO, adjudant en chef-staf
  • II Afdelingen
  • Taktische Polizei Einsatz und Organisation (o.a. Stabmusikkorps)
  • Wapens en Materialen
  • Personeel
  • (toezicht) Nederlandse Politie
  • Gezondheidstoezicht
  • Wagenpark
  • Vervoer (werkte samen met afdeling Wapens en Materialen)
  • Luchtbescherming
  • Brandweerpolitie
  • Beheer (a - kas; b - kleding en bezoldiging; c - inkwartiering en verpleging)
  • Sport en Lichaamstraining
  • Nieuwsberichten (o.a. politieradiodienst, telefoon- en telex)
• Waffen-SS
  • Befehlshaber der Waffen-SS
  • Landstorm Nederland  
  • Fürsorgeführer der Waffen-SS

Het Judenreferat IV B4 viel onder de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des Sicherheitsdienstes van het Generalkommissariat für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West), Abteilung IV - Gegner und Abwehr.

Samen met de Zentralstelle für jüdische Auswanderung was het Referaat IV B4 verantwoordelijk voor de organisatie en uitvoering van de vervolging van de joden in Nederland. De Zentralstelle hield zich bezig met de voorbereiding en de bewerking. Het Referat was verantwoordelijk voor de politionele aspecten. 

Taken van het Referat IV B4 

• Delicten begaan door joden.
• Joodse gijzelaars.
• Inbeslagname van joodse goederen (radio's) en vermogens op verzoek van Duitse instellingen.
• Concentratiekampgevangenen (arrestatie, deportatie, transporten) met de volgende procedures.
  • Opstellen van de schema's voor de deportatie van de joden in heel Nederland (volgens de aanwijzingen van het kantoor in Berlijn).
  • Vaststellen in welke van de verschillende categorieën joden iemand werd ondergebracht.
  • Beoordelen van een Sperraanmelding (voorlopige vrijstellingen).
  • Uitreiken van de stempels (voor vrijstelling van deportatie).
  • Beslissen over verzoeken voor emigratie.
  • Beslissen over de twijfelgevallen voor doorzending naar de concentratiekampen.
  • Opsporen van onderduikers.
• Organiseren (samen met de Zentralstelle) van de ophaalacties en het leeghalen van de huizen.
• Onderhouden van alle contacten van familie met gedeporteerden (met medewerking van de Joodsche Raad).
• Samenwerken met politiekorpsen in de provincie.
• Toezicht op en instructies aan de Zentralstelle.
• Toezicht op het Judendurchgangslager Westerbork.

Opsporing vermisten

Informatieverstrekking over personen

Verificatieonderzoek

• Joden

Nederland

• Joodsche Raad voor Amsterdam
• Judendurchgangslager Westerbork
• Zentralstelle für jüdische Auswanderung

• Inventaris van het archief van het Generalkommissariat für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West). Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie/Centrale Archiefselectiedienst (Amsterdam/Winschoten 2004).